ГЕМІЦЭЛЮЛО́ЗЫ
(ад гемі... + цэлюлоза),
група поліцукрыдаў вышэйшых раслін, якія ўваходзяць разам з цэлюлозай у састаў клетачнай сценкі. Найб. пашыраны глюкуранаксіланы, глюкамананы, галактаглюкамананы. Агульная колькасць геміцэлюлозы ў раслінах можа дасягаць 40%. Разам з лігнінам выконваюць функцыю аморфнага цэментуючага рэчыва.
т. 5, с. 148
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
кро́шка, -і, ДМ -шцы, мн. -і, -шак, ж.
1. Маленькая, дробная часцінка чаго-н.
К. пячэння.
Хлебныя крошкі.
2. зб. Сыпучае рэчыва з дробных, раскрышаных часцінак чаго-н. (спец.).
Мармуровая к.
◊
Да крошкі — поўнасцю, зусім расходаваць, аддаць і пад.
Ні крошкі — няма ніколькі.
|| памянш. кро́шачка, -і, ДМ -чцы, мн. -і, -чак, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
узры́ў, -ы́ву, мн. -ы́вы, -ы́ваў, м.
1. Імгненны распад рэчыва, які суправаджаецца ўтварэннем моцна нагрэтых, з высокім ціскам газаў, а таксама гук, які ўзнікае пры такім разбурэнні; выбух.
У. газаў.
У. бомбы.
2. Разбурэнне чаго-н., зробленае пры дапамозе такога распаду рэчываў.
У. скалы.
3. перан., чаго. Раптоўнае бурнае праяўленне чаго-н.
У. смеху.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
тэтры́л
(ад тэтра- + гр. yle = рэчыва)
выбуховае рэчыва ў выглядзе бела-жаўтаватых крышталёў, нерастваральных у вадзе, якія выкарыстоўваюцца для вырабу дэтанатараў.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
нацёк, ‑у, м.
Слой рэчыва, якое нацякло на паверхню чаго‑н., расцяклося па чым‑н. Вапнавы нацёк на сцяне пячоры. □ [Валатовіч] пачаў гаварыць, адкалупваючы ў калідоры ад сцяны зацвярдзелыя нацёкі нейкай едкай карычневай фарбы. Шамякін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
аналізава́ць, ‑зую, ‑зуеш, ‑зуе; незак., што.
Рабіць аналіз чаго‑н. Аналізаваць змест урока. Аналізаваць хімічнае рэчыва. □ [Лабановіч:] — Я пачынаю аналізаваць самога сябе і вынікалі застаюся незадаволены. Колас. [Калатухін:] Як юрыст, вы павінны ўмець аналізаваць факты. Мележ.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
гу́мка, ‑і, ДМ ‑мцы; Р мн. ‑мак; ж.
Разм.
1. Кавалачак гумы для сцірання напісанага; сцірка.
2. Гумавая нітка, а таксама тасьма, шнур з гумавымі ніткамі.
•••
Жавальная гумка — спецыяльнае рэчыва, прызначанае для жавання.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
шэла́к, ‑у, м.
Смалістае рэчыва, якое здабываецца з маладых парасткаў некаторых раслін, ужываецца ў вытворчасці лаку, пластмасы, сургучу і пад. Здабываюць з некаторых дрэў смалу шэлак, якая з’яўляецца каштоўнай сыравінай для лакафарбавай прамысловасці. «ЛіМ».
[Гал. schellak.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Перламу́тр ’каштоўнае цвёрдае рэчыва ўнутры некаторых ракавін’ (ТСБМ), пірламу́трік ’перламутравы выраб’ (Юрч. СНЛ). Праз рус. перломутр запазычана з ням. Perlemutter, Perlenmutter < с.-в. ням. bërlinmuoter — калька з с.-лац. mater perlatum ’маці жэмчуга’, як і франц. mère‑perle, ісп. madreperla, англ. mother of pearl ’тс’ (Фасмер, 3, 242; Васэрцыер, 170).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
зма́зка, ‑і, ДМ ‑зцы, ж.
1. Дзеянне паводле дзеясл. змазаць і змазацца (у 1 знач.).
2. Рэчыва, якім што‑н. змазваюць. Лыжная змазка. □ Дол.. быў утаптаны і стракаты ад плямаў гаручага і змазкі. Быкаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)