◎ Пукчэ́ць ’утвараць пуканне ад бражэння; гаварыць невыразна, пра сябе’ (Нас.) ’брадзіць; бурчаць’ (в.-дзв., паст., трок., рас., Сл. ПЗБ), ’незадаволена бурчаць’ (полац., Нар. лекс.; Яўс.), сюды ж путаць ’дэманструючы незадавальненне, гаварыць сабе пад нос; бурчаць (у жываце)’ (Нас., Сл. ПЗБ), пукцець (пукцЬць) ’незадаволена гаварыць сам з сабою’ (Шымк. Собр.), пуктаць ’брадзіць; бурчаць’ (Сл. ПЗБ). Паводле Грынавяцкене (там жа), зліт, pukšėti ’стагнаць, бурчаць’ або pukščioti ’тс’, гукапераймальнага паходжання (гл. таксама Лаўчутэ, Балтизмы, 126); словы з ‑w‑ (-г/-), магчыма, утвораны на славянскай глебе як інтэнсівы да пу́каць (ад гукапераймальнага пу(к)!), параўн. укр. пу́кти ’лопнуць’, рус. пск., наўг. пуктаць ’гаварыць невыразна, мармытаць’, пуктосіць ’нашэптваць, нагаворваць, калдаваць’ і паралельныя пухтеть ’бурчаць, пучыць (у жываце)’, пыхать/пыхтеть ’цяжка дыхаць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
choose [tʃu:z] v. (chose, chosen)
1. выбіра́ць, адбіра́ць, падбіра́ць
2. аддава́ць перава́гу, лічы́ць за ле́пшае; выраша́ць; лічы́ць неабхо́дным;
Choose for yourself. Вырашай(це) сам(і);
cannot choose but паві́нен, вы́мушаны;
I cannot choose but agree. Мне нічога іншага не застаецца, як згадзіцца.
3. infml хаце́ць, жада́ць; (Do) just as you choose. (Рабіце) як хочаце. Воля ваша.
♦
there’s nothing/not much/little to choose between A and B яны́ адно́лькавыя
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
itself [ɪtˈself] pron.
1. (звыч. пра жывёл, прадметы, рэчы) сябе́; (таксама перадаецца зваротнымі дзеясловамі);
There’s no need for the team to feel proud of itself. Камандзе няма чаго ганарыцца.
2. сам; сама́; само́;
He is always politeness itself. Ён заўсёды сама ветлівасць;
by/in itself само́ па сабе́;
The door opened (all) by itself. Дзверы самі адчыніліся;
The question is not very important by itself. Пытанне само па сабе не вельмі важнае.
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
са́мый мест.
1. в разн. знач. м. са́мы (ж. са́мая, ср. са́мае); мн. са́мыя;
э́та са́мая кни́га гэ́та са́мая кні́га;
тот же са́мый той жа са́мы;
у са́мого мо́ря каля́ (ля) са́мага мо́ра;
в са́мый разга́р рабо́ты у са́мы разга́р пра́цы (рабо́ты);
с са́мого нача́ла з са́мага пача́тку;
у са́мой стены́ каля́ са́май сцяны́;
са́мая середи́на са́мая сярэ́дзіна;
са́мый че́стный са́мы сумле́нны;
са́мая гу́ща са́мая гу́шча;
в са́мую распу́тицу у са́мую бе́здараж;
2. (сам по себе) м. сам (ж. сама́, ср. само́); мн. са́мі;
са́мый э́тот факт ра́дует меня́ сам гэ́ты факт ра́дуе мяне́;
само́е его́ молча́ние дока́зывает, что он не прав само́ яго́ маўча́нне дака́звае, што не яго́ пра́ўда;
◊
в са́мом де́ле сапраўды́;
в са́мый раз са́мы раз;
на са́мом де́ле на са́май спра́ве;
са́мое вре́мя са́мая пара́, са́мы час;
по са́мые у́ши па са́мыя ву́шы.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
база́р
(цюрк. bazar, ад перс. bāzār)
1) спецыяльна адведзенае месца для гандлю прадуктамі харчавання і таварамі шырокага ўжытку, а таксама сам гэты гандаль;
2) вялікі перадсвяточны або сезонны гандаль спецыяльнымі таварамі, звычайна на адкрытым месцы (напр. кніжны б., навагодні б.);
3) перан. бязладная гаворка, крык, шум;
птушыны б. — месца на беразе мора, дзе гняздзяцца вялікія масы птушак.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
Patiens et fortis se ipsum felicem facit
Цярплівы і мужны сам сябе робіць шчаслівым.
Терпеливый и мужественный сам себя делает счастливым.
бел. Хто цярплівы, той шчаслівы.
рус. Терпи, казак, атаманом будешь. Терпи горе неделю, а царствуй год. Всё приходит вовремя к тому, кто умеет ждать.
фр. Tout vient à temps à qui sait attendre (Всё приходит вовремя к тому, кто умеет ждать).
англ. A patient man wins the day (Терпеливый выигрывает).
нем. Wer aushält, bleibt Sieger (Кто выдерживает, становится победителем).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
увяза́ць 1, увяжу, увяжаш, увяжа; зак., што.
1. Абвязаць з усіх бакоў, кругом; абвязаўшы, прывязаць да чаго‑н. Увязаць воз. □ Слабодчыкаў сам склаў на каляску насечаныя дровы, увязаў іх. Хомчанка. [Каню] сена ахапачак на пень, а сам давай бярвенне да саней на сабе падцягваць. Увязаў ланцугом. Дубоўка. // Сабраўшы што‑н., звязаць чым‑н. або, змясціўшы ў што‑н., завязаць. Увязаць рэчы ў посцілку. □ Тады .. [бабка Вера] з Нікадзімам наспех увязалі два вузлы, ускінулі іх на плечы і пабеглі разам з іншымі да бліжэйшага балота. Лупсякоў. Увязала [Галя] трохі сухароў, кавалачак сала. Клунак атрымаўся ладнаваты. Сабаленка.
2. перан. Узгадніць, прывесці ў адпаведнасць з чым‑н. Увязаць тэорыю з практыкай. □ [Каваль] не мог уявіць сабе ўсю панараму будаўніцтва і ўвязаць сваю маленькую працу з агульнымі вынікалі. Савіцкі.
3. Уплесці вязаннем, вывязаць.
увяза́ць 2, ‑аю, ‑аеш, ‑ае.
Незак. да увязнуць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
нагляда́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак.
1. за кім-чым, каго-што, з дадан. сказам і без дап. Уважліва сачыць вачыма за кім‑, чым‑н. Варанецкі здалёк наглядаў за работай экскаватара, за якім цягнулася доўгая града чорнага торфу. Дуброўскі. Я стаяў і, сцяўшы зубы, наглядаў, як дужыя санітары знялі з саней насілкі. Даніленка.
2. каго-што, з дадан. сказам і без дап. Тое, што і назіраць (у 2 знач.). За некалькі дзён прабывання на невялікім участку заходняй граніцы я меў магчымасць наглядаць людзей, якім радзіма даверыла ахову нашай працы і нашага шчасця. Брыль. Раней Ларысе ніколі не прыходзілася наглядаць, як ажывае новы дом. Даніленка.
3. каго-што, за кім-чым і без дап. Тое, што і назіраць (у 3 знач.).
4. за кім-чым. Тое, што і назіраць (у 4 знач.). [Майстар] сам адрэгуляваў накладку, сам зрабіў заліўку і змазку машыны. Міхасю засталося толькі стаяць ды глядзець — наглядаць за спраўнасцю друкавання. Брыль. Паснедаўшы, Кастусь пайшоў з Максімам і Феліксам у клуню, а Саўку і Язэпа папрасіў наглядаць за ваколіцай. — Калі што якое, — сказаў ён, — сігнальце. Якімовіч.
5. Тое, што і нагледжваць. Прыскочыўшы ў лес, Сомік пакінуў каня на тым месцы, дзе браў нядаўна кавалак [дзерава], а сам нібыта пайшоў наглядаць другі кавалак. Крапіва.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
нагля́дчык, ‑а, м.
Чалавек, які за кім‑, чым‑н. наглядае. На векавой сасне, якая ўзнімалася над усім лесам, ставілі наглядчыкаў па чарзе. Лынькоў. Сам Яўхім, пануры і злосны, быў падобны на турэмнага наглядчыка. Чарнышэвіч.
•••
Акалодачны наглядчык — паліцэйскі чын у дарэвалюцыйнай Расіі, які кіраваў акалодкам (у 1 знач.).
Квартальны наглядчык — паліцэйскі ў дарэвалюцыйнай Расіі, пад наглядам якога знаходзіўся квартал (у 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
па́дкі, ‑ая, ‑ае.
Вельмі ахвочы, цікаўны да каго‑, чаго‑н. Сам бацька быў руплівы і падкі да работы. Якімовіч. Я — заўсёды ціка[ўн]ы і падкі да грамадскіх тэм і навін — сяджу, прыслухваюся. Таўлай. Падкія да сенсацый газеты распісалі да апошніх дробязей усе трагічныя падзеі на пірсе. Лынькоў. — Цікава, цікава, — адразу загарэўся Леў Іванавіч, падкі на ўсякія нечаканыя і пікантныя здарэнні. Васілевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)