Но 1 ’так, але’ (саліг., Нар. словатв.), ’але, ну’: Но, дарма, — дзед кажэ, — быле хлеб (рэч., Бел. каз. эпас, 111), ’ды’ (ТС), параўн. укр. но ’тс’, рус. но ’так, але, ну’, польск. no ’тс’, чэш. no ’тс’, славац. no ’тс’, в.-луж. no ’тс’, н.-луж. no ’тс’, славен. no ’тс’, серб.-харв. но ’тс’. Мяркуецца, што гэта самастойны наватвор на той самай фармальнай базе, што і прасл. *nъ (параўн. рус. но ’але’) і *nǫ/no (гл. ну) (ESSJ SG, 2, 500–502), гл. таксама наст. слова.

Но 2 ’а ну ж, ж, жа’: Ідзі но воды прынесі! (ТС), ‑но ’жа, = рус. ‑ка’ (палес., Сцепанец, Крест. свадьба, 163), укр. ‑но ’тс’, рус. ‑но ’жа’, польск. no ’тс’, славен. no ’тс’. Постпазіцыйная ўзмацняльная часціца таго ж паходжання, што і но 1 (гл.); сюды ж, відаць, і серб.-харв. ‑но, што адзначаў яшчэ Равінскі (Черног., 529), у выразах како‑но, које‑но, који‑но і пад., што суадносіцца з другой часткай у ажно́ (гл.) і пад. (ESSJ SG, 2, 501; 1, 322–323; Махэк₂, 400).

Но 3 ’толькі, адно’: Хай но пачнуць косіць, то дождж будзе (ТС), ’быццам, як’ (ТС). Магчыма, з одно́, онно́ ’толькі’ (ТС), гл. адзін, аднак не выключана сувязь з узмацняльным но 2.

Но 4 — выклічнік, якім падганяюць каня: Ён на коня: но! но! (рэч., Бел. каз. эпас, 95), ’пагрозны або панукаючы крык на каня’ (Дразд., ТС), но́‑о! ’тс’ (мсцісл., З нар. сл.), но́‑но́ ’тс’ (в.-дзв., Шатал.), сюды таксама ні ’пануканне’ (Касп.), ну ’тс’ (Янк. 3.), нё ’тс’ (ТС), укр. но, ньо, ’тс’, рус. но ’тс’, польск. no ’тс’, чэш. дыял. no, ně ’тс’, славац. дыял. no, ne ’тс’. Таго ж паходжання, што і но 1 (ESSJ SG, 2, 502); параўн. таксама мсцісл. нок ’пра пануканне каня’ (Нар. лекс.), што, відаць, паходзіць ад дзеяслова но́каць ’падганяць каня крыкам «но!»’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

налі́ў, -лі́ву м., в разн. знач. нали́в;

бутэ́лька няпо́ўнага налі́ву — буты́лка непо́лного нали́ва;

н. зе́рня — нали́в зерна́;

у каня́ зрабі́ліся налі́вы — вет. у ло́шади сде́лались нали́вы;

○ бе́лы н. — (сорт яблок) бе́лый нали́в

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

падсадзі́ць сов.

1. в разн. знач. подсади́ть;

п. на каня́ — подсади́ть на ло́шадь;

п. кве́так — подсади́ть цвето́в;

п. да каго́-не́будзь — подсади́ть к кому́-л.;

2. (под низ чего-л.) подложи́ть, подсу́нуть

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

chlusnąć

chlusną|ć

зак. пляснуць, плёснуць; лінуць;

~ć na kogo błotem — абліць каго граззю;

wóźnica ~ł konia — вознік сцёбнуў (сцебануў) каня

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

break in

а) аб’яжджа́ць (маладо́га каня́), навуча́ць

to break in an office boy — навучы́ць пра́цы пасыльно́га

б) разно́шваць (чараві́кі)

в) перапыня́ць; уме́швацца (у гу́тарку)

г) урыва́цца (сі́лаю)

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)

curry

I [ˈkɜ:ri]

v.t. -ried, -rying

1) чы́сьціць, скрэ́бсьці (каня́)

2) дубі́ць ску́ру

3) біць, лупцава́ць

II [ˈkɜ:ri]

n., pl. -ries

1) ка́ры (прыпра́ва)

2) стра́ва з прыпра́ўкай ка́ры

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)

mouthpiece

[ˈmaʊӨpi:s]

n.

1) мушту́к -а́ m. (музы́чнага інструмэ́нта)

2) цу́глі pl. only (для каня́)

3) выка́зьнік -а m., выка́зьніца f. (чыі́х-н. інтарэ́саў, ду́мкі), ру́пар -у m.

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)

гу́нька, ‑і, ДМ ‑ньцы; Р мн. ‑нек; ж.

Зрэбная посцілка, пакрывала. Паўліку не страшна было легчы нават на водшыбе, але ён разаслаў гуньку побач з дзедам, накрыўся кажушком і нават прыкрыў свой твар. Сташэўскі. Маці накрыла гунькаю каня, бо было горача, а мух і аваднёў ён баяўся.. — іншы раз аж лажыўся ў аглоблях. Дамашэвіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

нецярплі́вы, ‑ая, ‑ае.

Такі, якому не ўласціва цярпенне. Нецярплівы чалавек. □ Саша выйшла першая, як заўсёды імклівая, нецярплівая, — ёй цяжка было глядзець на развітанне. Шамякін. / у знач. наз. нецярплі́вы, ‑ага, м.; нецярплі́вая, ‑ай, ж. — Ты раскажы, дзед, што там сёння было? — прасілі нецярплівыя. Якімовіч. // Які выражае нецярпенне. Праз хвіліну пачулася нецярплівае наравістае фырканне каня. Мележ.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

паво́дзіць, ‑воджу, ‑водзіш, ‑водзіць; незак.

1. каго. Вадзіць каня пры ворыве, абворванні чаго‑н.

2. чым. Рабіць рух чым‑н. Афіцэр нездаволена паводзіць плячамі, хмурнее яго прадаўгаваты выпешчаны твар. Навуменка. Дзік стаяў і паволі паводзіў галавою, цяжка сапучы. Пташнікаў.

•••

Паводзіць сябе — трымаць сябе якім‑н. чынам. Усе тут паводзяць сябе вельмі стрымана, ціха. Брыль.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)