Verbum

анлайнавы слоўнік

bite² [baɪt] v. (bit, bitten)

1. (into/through) куса́ць; куса́цца

2. клява́ць, браць прына́ду

3. пячы́ (пра перац, гарчыцу і да т.п.); шчыпа́ць (пра мароз)

♦

bite the bullet infml бра́цца за што-н. неахво́тна;

bite the dust infml

1) быць перамо́жаным; быць прыні́жаным

2) быць забі́тым;

bite the hand that feeds one ≅ сячы́ сук, на які́м сядзі́ш;

bite one’s lips куса́ць гу́бы, нервава́цца;

bite one’s tongue прыкусі́ць язы́к

bite back [ˌbaɪtˈbæk] phr. v.

1. (at) агрыза́цца

2. стры́мліваць сябе́

bite off [ˌbaɪtˈɒf] phr. v. адкусі́ць

♦

bite smb.’s head off infml сарва́ць злосць на кім-н.;

bite off more than one can chew пераацані́ць свае́ сі́лы; узя́цца за спра́ву, што не пад сі́лу

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

wdawać się

wda|wać się

незак.

1. w co браць удзел у чым; далучацца да чаго; умешвацца; уступаць; увязвацца; ублытвацца у што;

~wać się w spór — умешвацца ў спрэчку;

2. (z kim) звязвацца (з кім);

3. удавацца ў што; паглыбляцца ў што;

z kim się ~jesz, takim się stajesz — з кім спазнаешся, такім станеш; ліхая хеўра на ліха выведзе

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

вести́ несов., в разн. знач. ве́сці;

доро́га ведёт к ле́су даро́га вядзе́ (ідзе́) да ле́су;

вести́ телефо́нную ли́нию ве́сці тэлефо́нную лі́нію;

вести́ хозя́йство ве́сці (мець, трыма́ць) гаспада́рку, гаспада́рыць;

вести́ перегово́ры ве́сці перагаво́ры;

вести́ собра́ние ве́сці сход;

вести́ войну́ ве́сці вайну́;

вести́ самолёт ве́сці самалёт;

◊

вести́ нача́ло браць пача́так; пачына́цца;

и у́хом не ведёт і ву́хам не вядзе́; і не шмана́е;

вести́ свой род (от кого) ве́сці свой род (ад каго);

вести́ себя́ трыма́ць (паво́дзіць) сябе́;

вести́ свою́ ли́нию гнуць сваю́ лі́нію.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)

след, ‑у, М следзе; мн. сляды, ‑оў; м.

1. Адбітак ступні нагі, капыта, лапы на якой‑н. паверхні. Калі Мікола праходзіў па гліне, дык ногі гразлі і сляды ад іх заставаліся на памосце. Бядуля. — Вось зайчык бег, — паказаў Косцік.. — Дзе? — Во сляды, бачыш, во! Гэта і гэта. Дзвюма ножкамі... Ці, праўда, чатырма. Брыль. // Адзнака таго, што тут хадзілі; дарога, шлях. След конь чуў добра сам, і яго не трэба было кратаць лейцамі. Пташнікаў. / у перан. ужыв. Мая Дуброўка!.. Успаміны Вядуць на мой юнацкі след. Бялевіч. // Паглыбленне, паласа і пад. на паверхні чаго‑н. пасля перамяшчэння па ёй. Пракладаецца першы след па новай саннай дарозе. Машара. [Незнаёмы:] — Вось паслухай, якім чынам утвараецца белаваты след за самалётам. Шыловіч. // Вынік чыёй‑н. дзейнасці, якой‑н. падзеі і пад. [Лявон:] — Чалавек павінен па сабе след на зямлі пакінуць. Інакш ён не чалавек... Б. Стральцоў. След гэтай гаворкі астаўся ў Алесі надоўга. Скрыган. [Тварыцкаму] хацелася і ашчаслівіць дачку, і адарвацца, адрачыся, ачысціцца ад свайго мінулага, знішчыць у сабе ўсе яго сляды. Кудраўцаў.

2. Адбітак, які‑н. знак ад ціснення, дотыку і. пад. На жоўтым століку выразна віднелася чарнільная пляма, вельмі падобная на след дзіцячай далонькі. Лынькоў. Вешалка толькі адарвалася, і на каўняры відзён след ад цвіка. Васілевіч. Вашамірскі расшпільваўся і паказваў .. рубцы — сляды кіпцюроў. Бядуля. // Тое, што, застаўшыся пасля каго‑, чаго‑н., з’яўляецца яго прыкметай, сведчыць аб чым‑н. Тут [у лесе] зусім не відно слядоў чалавека: ні сцежкі, ні ссечанага дрэва. Шамякін. / у перан. ужыв. Мы раз-пораз угадваем у творчасці ранняга Чарота сляды вучобы ў Купалы. Перкін.

3. Уцалелая частка чаго‑н., астаткі чаго‑н. Сляды пазалоты. □ У штабе тым [сельсавеце] усё заўжды Праверана, знаёма: Дзе вапна ёсць, Дзе глін сляды, І колькі тон, вядома. Астрэйка. Даўніх вогнішчаў сляды Зараслі травою. Гілевіч. / у перан. ужыв. Бачу я на твары Дзіцячай, шчырай радасці сляды. Агняцвет.

•••

У адзін след; у два (тры і пад.) сляды (дыскаваць, баранаваць) — разрыхляючы ўзараную зямлю, праходзіць з бараной, дыскамі па адным і тым жа месцы адзін або некалькі разоў.

Без следу — зусім бясследна (знікнуць, згінуць і пад.). Без следу згінуў камарыны кут, як быццам тут за ноч адбыўся цуд. А. Вольскі.

Блытаць сляды гл. блытаць.

Браць (узяць) след гл. браць.

Заблытаць сляды (след) гл. заблытаць.

Замесці сляды (след) гл. замесці.

Зблытаць сляды (след) гл. зблытаць.

Здвоіць след гл. здвоіць.

(І) след прастыў (прапаў) — пра знікненне каго‑, чаго‑н.

І следу не засталося гл. застацца.

І следу няма гл. няма.

Лавіць бягучага воўка след гл. лавіць.

Напасці (трапіць, натрапіць) на след гл. напасці.

Па гарачых (свежых) слядах — зараз жа, адразу пасля якой‑н. падзеі.

След у след — адзін за адным, ставячы нагу туды, куды ступаў той, хто ішоў наперадзе.

Як след — як трэба, як мае быць. Здалёк разгледзець жанчыну як след было цяжка. Лупсякоў. [Баба Іваніха:] — Цяпер, глядзі, бярыся як след за кніжкі. Васілевіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

чапля́ць, ‑яю, ‑яеш, ‑яе; незак.

1. што. Кранаць, зачэпліваць за што‑н., датыкацца да чаго‑н. Трэба быць сапраўдным акрабатам, каб ісці, не чапляючы галін, што тырчаць ва ўсе бакі. Цябут. // перан.; каго. Турбаваць, закранаць. Мачыха сядзела, гаманіла з Глушачыхай, з Глушаком, чапляла часам маўклівага, ваўкаватага Яўхіма. Мележ.

2. што. Захопліваць, зачэпліваць, браць чым‑н. вострым, учэпістым. Хлопчык.. пачаў глядзець, як Пракаповіч вырывае цвікі з падлогі, лоўка чапляючы іх за галоўкі жалезнай лапай. Радкевіч. [Даніла:] — То бяры, швагер, відэлец ды чапляй скварку. Чарнышэвіч.

3. што. Зачэпліваючы, прымацоўваць; прычапляць. Трактарысты ўжо чаплялі тросік к перадку машыны. Лобан. [Чыжык] саскоквае з каня, чапляе повад за агароджу і шпарка шыбае праз калітку. Лупсякоў. // Разм. Вешаць. У сцяну ўманціравана шафа, у якой Лявон Васільевіч чапляе сваё паліто і капялюш. Гроднеў. // Змацоўваць, нанізваючы адно на другое. Лісце [тытуню] чаплялі на ніткі і вешалі ў хаце пад бэлькамі. Пташнікаў.

4. што. Разм. Надзяваць што‑н. Чуць дзе з’явіцца дзірка, .. [Анісім] браў іголку, нітку, чапляў на нос акуляры і садзіўся за рапарацыю кажуха. Колас.

5. Разм. Тое, што і чапляцца (у 1, 4 знач.). За нізка навіслыя лапы ялін раз за разам чапляе крывая вішнёвая дужка. Брыль. Зайчык, той знарок пацяшаўся, чапляў, абы паспрачацца, абы падсмяяцца з куранёўскай слепаты ды скнарлівасці. Мележ.

•••

Чапляць нага (нагу) за нагу — ісці вельмі павольна, марудна.

Чапляць сабак на каго — тое, што і вешаць сабак на каго (гл. вешаць).

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Твары́ць ₁ ’ствараць’, ’дзеяць, рабіць, здзяйсняць’, ’чыніць, вырабляць’ (ТСБМ, Ласт., Некр. і Байк.), ’вычвараць, непакоіць, здзіўляць; чыніць’ (Нас., Сл. ПЗБ, Ян.), ’тварыць, ствараць’ (Сержп. Прымхі), творы́ць ’вытвараць’ (ТС), творы́ті ’тварыць, складаць’ (Вруб.), ст.-бел. твори́ти, творы́ти ’тварыць, рабіць, чыніць’ (XV ст., КТС). Укр. твори́ти, рус. твори́ть, польск. tworzyć, н.-луж. tworiś, в.-луж. tworić, чэш. tvořit, славац. tvoriť, славен. tvoriti, серб.-харв. тво̀рити, балг. творя́, макед. твори, ст.-слав. творити ’тс’. З прасл. *tvoriti ’тварыць’, суадноснае з *tvorъ ’твор’, якое звязана з *tvarъ ’твор, стварэнне’ (з іншым вакалізмам). Прасл. *tvoriti роднаснае да літ. tvérti ’абгароджваць; перавязваць; хапаць; фарміраваць, ствараць’, turė́ti ’трымаць; мець’, ãptvaras ’агароджа’, tvártas ’хлеў’, лат. tver̂t ’хапаць, лавіць’, tvarsît ’тс’, turêt ’трымаць’, прус. turīt ’мець’, грэч. σορός ’пахавальная урна; труна’ на падставе і.-е. *tu̯er‑ ’хапаць; абгароджваць’ (Фасмер, 2, 34; ЕСУМ, 5, 533; Чарных, 2, 231; Брукнер, 587; Махэк₂, 662–663; Шустар-Шэўц, 1565). Мяркуецца, што на базе канкрэтных значэнняў ’схапіць, трымаць, браць’ праз ’акружаць, акаляць, агароджваць’ развіліся абстрактныя значэнні ’кшталтаваць, афармляць, фармаваць’ і ’тварыць, ствараць’ (Борысь, 656). Параўн. твэ́рыць, гл.

Твары́ць ₂ ’захаваць, ахінаць вулей на зіму’ (петрык., Яшк. Мясц.), твары́ць ву́лей ’рыхтаваць вулей пад рой’ (Стан., Некр.), творы́ць ’класці ў вулей прынаду для пчол’ (ПСл), творы́ць борць ’апырскваць сярэдзіну борці спецыяльным растворам’ (Маш.), тво́рыць ’пырскаць, крапіць вулей прымацкай для прываблівання пчол’, ’прыбіраць (у хаце)’ (ТС). Параўн. польск. tworzyć ’рабіць, працаваць каля пчол (у лесе)’. Да папярэдняга (гл.), спецыялізацыя семантыкі на аснове значэння ’акружаць, абгортваць, агароджваць’ з далейшым развіццём ’дбаць, даглядаць’.

Твары́ць ₃ ’думаць, уяўляць’: я тварыла што месяц усходзіць, аж то мой татэчка па дворэ ходзіць (барыс., Кольб.). Да тварыць ₁, параўн. польск. tworzyć ’прыдумваць’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Ты́рыцца (ты́рицьца) ‘церціся, ацірацца дзе-небудзь’, уты́рыцца ‘ўсунуцца, улезці’: утырився сюды (Нас.),ты́рыць ‘біць’: будзем ты́рыць суседняга хлопца (уздз., Жд. 3) Параўн. укр. разм. тиратися ‘гараваць, бедаваць’, ти́рити ‘цягнуць’, ‘піхаць, усучваць’, рус. ты́риться ‘ісці, прабіраючыся крадком’, ты́рить ‘красці’, сты́рить ‘украсці’, мажліва, сюды ж з т. зв. жгонскай мовы ти́рить у́паки ‘валіць валёнкі’. Цвяткоў (Запіскі, 2, 55) параўноўваў зваротны дзеяслоў з польск. terać się бадзяцца, ацірацца’, трактуючы змену першага галоснага пры запазычанні ў якасці працэсу «нахілення або сціскання», як у польск. rozterka ‘ўнутраны непакой, ваганне’; ст.-бел. ростырк, розтырк ‘сварка, разлад’ (1518 г., ГСБМ), аднак няяснымі застаюцца фармальныя і семантычныя адносіны паміж тыраць і тырыць. У рус. тырить, стырить ‘красці, скрасці’ Кіпарскі (Зб. Бернштейну, 418) бачыць «двухбаковае чаргаванне» ў аснове *tur‑ з першасным значэннем ‘схапіць, сцягнуць’, гл. турыць. Узыходзіць да прасл. *tyriti, адносна першаснай семантыкі якога існуюць розныя меркаванні; зыходнае значэнне ‘скрытна знаходзіцца дзе-н.’ (Іваненка, Студіі з ономастики та етимології. 2010, 72), што адпавядае семантыцы зваротнага дзеяслова ў Насовіча, параўн. і стырыць ‘стаяць, прысутнічаць, дзяжурыць’ (гл.), што ўрэшце можа быць звязана з гукапераймальным тыр (гл. тыр-тыр), параўн. рус. тыр да ёр ‘бязладдзе’, ст.-польск. tyr ‘папрок’, серб. тир ‘штуршок’ і інш., гл. тыркаць, тырчаць. Што да паходжання дзеяслова, то, відаць, яно звязана з прасл. *tirati (гл. тыраць), якое выводзіцца з *terti ‘церці’ (Сной₂, 766). Відавочна, на семантыку дзеяслова маглі паўплываць іншамоўныя запазычанні, сярод якіх для ўкр. ти́рити ‘цягнуць, валачы’ прапануецца запазычанне з рум. tîrî ‘тс’ (ЕСУМ, 5, 572), а для рус. ты́риться ‘лезці, прабірацца’, тырить ‘красці’ — цыг. te terés ‘трымаць, мець, браць’ (Бараннікаў, Язык и литература, Ленинград, 1931, 7, 153; Шапавал, ВЯ, 2007, 5, 113).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

aim

[eɪm]

v.t.

прыцэ́льваць, накіро́ўваць, скіро́ўваць

to aim a gun — прыцэ́льваць гарма́ту

to aim a talk (speech) at — скірава́ць гу́тарку да каго́, гавары́ць да каго́

v.i.

1) цэ́ліцца, прыцэ́львацца

2) імкну́цца да чаго́; стара́цца

She aims for perfection — Яна́ імкне́цца да даскана́ласьці

We aim to please — Мы стара́емся дагадзі́ць

3) informal наме́рвацца, мець наме́р; зьбіра́цца

I aim to go — Зьбіра́юся пайсьці́

1) прыцэ́льваньне n.

2) прыцэ́л -у m.

to take aim (at) — браць на прыцэ́л, прыцэ́львацца, нацэ́ліцца на каго́-што

3) мэ́та f.; наме́р -у m.

•

- take aim

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)

man

[mæn]

n., pl. men

1) мужчы́на -ы m.

2) чалаве́к -а m.; асо́ба f.

3) прыслу́жнік -а, слуга́-і́, рабо́тнік -а m.

а) муж -а m.

Man and wife — Муж і жо́нка

б) пакло́ньнік, залётнік -а m.

5) му́жны чалаве́к

6) informal чалаве́ча!

Read it, man! — Прачыта́й гэ́та, чалаве́ча!

v.t.

1) укамплекто́ўваць асабо́вым скла́дам; займа́ць людзьмі́, садзі́ць людзе́й

2) to man the guns — абслуго́ўваць гарма́ты

3) мужа́цца; браць сябе́ ў ру́кі

4) прыруча́ць

•

- act the man

- be one’s own man

- men

- to a man

- as one man

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)

throw² [θrəʊ] v. (threw, thrown) кі́даць, скіда́ць, падкіда́ць, падкі́дваць;

throw a glance кі́нуць во́кам;

throw oneself кі́дацца;

throw open the door расчыня́ць дзве́ры на́сцеж

♦

throw do ubt(s) on/upon smth. браць што-н. пад сумне́нне;

throw light on/upon smth. праліва́ць святло́ на што-н.;

throw oneself at someone накі́двацца на каго́-н.;

throw oneself into smth. ца́лкам аддава́цца чаму́-н.

throw about [ˌθrəʊəˈbaʊt] phr. v. раскіда́ць, раскі́дваць

throw away [ˌθrəʊəˈweɪ] phr. v. выкіда́ць, выкі́дваць;

throw away a chance губля́ць, прапуска́ць магчы́масць

throw in [ˌθrəʊˈɪn] phr. v. уно́сіць (прапанову)

throw off [ˌθrəʊˈɒf] phr. v. скіда́ць, скі́дваць;

throw the cold off пазба́віцца ад на́смарку

throw out [ˌθrəʊˈaʊt] phr. v. выкіда́ць, выкі́дваць;

throw out a hint зрабі́ць намёк; кі́нуць заўва́гу

throw up [ˌθrəʊˈʌp] phr. v.

1. infml ванітава́ць

2. пакіда́ць, адмаўля́цца (ад працы)

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)