Verbum

найпе́рш, прысл. (разм.).

Перш за ўсё, у першую чаргу.

Дружба народаў засноўваецца н. на ўзаемнай павазе традыцый, гісторыі, культуры.

найпе́ршы, -ая, -ае (разм.).

1. Самы першы.

Найпершыя крокі дзіцяці.

2. Самы галоўны, самы важны; самы лепшы.

Н. гарманіст у вёсцы.

найсці́, найду́, но́йдзеш, но́йдзе; найшо́ў, -шла́, -шло́; найдзі́; зак.

1. на каго-што. Ідучы, наступіць на што-н.

Н. на купіну.

2. (1 і 2 ас. не ўжыв.), на што. Насунуўшыся, закрыць сабою.

Хмара найшла на сонца.

3. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Прыйсці ў вялікай колькасці; пранікнуць у якое-н. месца.

Найшло народу на сход.

4. (1 і 2 ас. не ўжыв.), перан., на каго. Апанаваць, ахапіць (аб пачуццях).

На яго найшла туга.

5. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Настаць, з’явіцца раптам.

Бяда найшла неспадзявана.

|| незак. нахо́дзіць, -джу, -дзіш, -дзіць.

нака́з, -у, мн. -ы, -аў, м.

1. Павучанне, настаўленне.

Бацькоўскі н.

2. Даручэнні выбаршчыкаў свайму дэпутату ў пісьмовай або вуснай форме для вырашэння ў пэўных інстанцыях.

Наказы выбаршчыкаў.

наказа́ць, -кажу́, -ка́жаш, -ка́жа; -кажы́; зак., каму і без дап.

1. Паведаміць каму-н. аб чым-н. праз каго-н.

Н. праз знаёмых.

2. Даць наказ, даручэнне.

Доктар наказаў сачыць за раненым.

3. Нагаварыць, сказаць многа чаго-н. (разм.).

Прабачце, наказаў вам немаведама колькі навін.

|| незак. нака́зваць, -аю, -аеш, -ае.

накалаці́ць, -лачу́, -ло́ціш, -ло́ціць; -ло́чаны; зак., чаго (разм.).

1. Натрэсці, наабіваць з дрэва нейкую колькасць пладоў.

Н. груш.

2. Намалаціць.

Н. жыта.

3. Нагатаваць якой-н. стравы, боўтаючы калатоўкай.

Н. заціркі.

|| незак. накало́чваць, -аю, -аеш, -ае.

накале́ннік, -а, мн. -і, -аў, м.

Накладка, павязка, якая носіцца на калене.

накале́нны, -ая, -ае.

Які надзяваецца, накладваецца на калена.

Накаленная павязка.

накало́цца, -калю́ся, -ко́лешся, -ко́лецца; -калі́ся; зак.

1. Наткнуцца на што-н. вострае.

Н. на цвік.

2. Раскалоцца, расшчапіцца не да канца; надкалоцца.

Гарбуз накалоўся.

|| незак. нако́лвацца, -аюся, -аешся, -аецца.

накало́ць, -калю́, -ко́леш, -ко́ле; -калі́; -ко́латы; зак.

1. чаго. Раскалоць пэўную колькасць чаго-н.

Н. дроў.

2. каго. Колючы, забіць у нейкай колькасці.

Н. свіней.

3. што. Пашкодзіць, параніць чым-н. вострым.

Н. нагу.

4. што. Пракалоць паверхню чаго-н. у многіх месцах.

Н. слівы для варэння.

5. каго-што на што. Насадзіць, нанізаць на што-н. вострае.

Н. матыля на шпільку.

6. што. Раскалоць, расшчапіць што-н. не да канца; надкалоць.

Н. палена.

|| незак. нако́лваць, -аю, -аеш, -ае.

|| наз. нако́лванне, -я, н. (да 3—6 знач.) і нако́лка, -і, ДМ -лцы, мн. -і, -лак, ж. (да 4—6 знач.).