Скаралю́шча ‘шкарлупіна яйка’ (Сцяшк.; маст., гродз., Сл. ПЗБ, Жыв. сл., Скарбы), скаралю́шчына ‘тс’ (Сцяшк., Шатал.), ‘створка ракавіны малюска’ (ТС), скаралю́шчо ‘шкарлупіна яйка’ (Сцяшк., Сцяц.), скаралюшка, шкаралю́шка, мн. л. скаралю́шчэ ‘ракавіна малюска’ (ТС), скаралу́шча ‘ракавіна бяззубак і слімакоў’ (ашм., Стан.), скаралу́шчачка ‘ракавіна’, ‘хіцінавае покрыва жука’ (смарг., Сл. ПЗБ), скаляру́шчына ‘лушпіна ад яйка’ (Жд. 1), скаляру́шчыны ‘лупіны ад яек’ (стаўб., Сл. нар. фраз.). Параўн. укр.шкаралу́ща ‘шкарлупіна, скура, кара’, ст.-рус.скоролуща ‘лупіна, шалупайка’, рус.-ц.-слав.скралуща ‘тс’, славен.škraljušt ‘смятанка’, макед.дыял.skrálʼuš, скърлуши́на ‘луска ад рыбы’. Да прасл.*skor‑ (гл. скорка) і *lušča: луска, лушчыць (гл.); Праабражэнскі, 2, 308; Брандт, РФВ, 24, 175; Мацэнаўэр, LF, 20, 19 і наст.; Фасмер, 3, 652; Бязлай, 3, 247 (вынік кантамінацыі *skor‑upa, *skor‑pa і пад. з *luščiti); ЭССЯ, 11, 90 (рэканструюецца форма без рухомага s‑прасл.*korlušča < *kora + *luščiti).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ *Ла́мкаць, ламкаты (экспр.) ’есці, хлёбаць’ (З нар. сл.) — аўгментатыўная (з ‑к‑) форма дзеяслова ломіць (гл.). Параўн. тое ж і ў балг.ламкам ’намагацца схапіць ротам аблупленае яйка (на масленіцу)’ (Цыхун, БСИ, 1976, 5, 91–92).
Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)
twardo
1. цвёрда;
jajo na twardo — яйка крута;
2. моцна;
twardo zasnąć — моцна заснуць
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
◎ Лацу́й ’гультай’ (люб., Сл. паўн.-зах.). Няясна. Магчыма, ад лацны, якое са ст.-польск.łacny ’вольны, не заняты’. Пры гэтым ‑н∼ выпадае. Параўн. драг.міцны ’моцны’ > моцук’велікоднае яйка з моцнай шкарлупінай’. Аб экспрэсіўным суфіксе гл. Сцяцко, Афікс. наз., 134.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Kúckucksei
n -(e)s, -er я́йка зязю́лі
j-m ein ~ ins Nest légen — зрабі́ць каму́-н. непрые́мнасць
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
jajo
н.
1.біял. яйцаклетка;
2.яйка, яйцо;
mądrzejsze jajo od kury — яйкі курыцу вучаць
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
ulęgnąć się
зак.
1. вылупіцца (з яйка);
2.перан. нарадзіцца; узнікнуць;
3. улежацца (пра садавіну)
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
Вы́лівак ’яйка з вельмі слабай шкарлупінай’ (БРС, Нас., Бяльк., Янк. I, Сцяшк., Інстр. I, Жд., 2, Вешт. дыс., З нар. сл.), ву́лівак ’тс’ (З нар. сл.). Рус.вы́ливок, укр.ви́ливок. Ад выліваць (гл. ліць) ’несці яйкі з мяккай шкарлупінай’ і суф. ‑ак.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Трупце́ць ‘утвараць глухі нячысты гук (пра надтрэснуты посуд, яйка)’ (ТСБМ, Шат., Янк. 3.; навагр., карэліц., стаўб., Нар. сл.), ‘трымцець’ (Сцяшк. Сл.), ‘трымцець, як пабіты гаршчок ці збан’ (Абабур.; пух., лях.Сл. ПЗБ): горшчык трупціць, мабыць пабіты (Сержп. Прык.), ‘лопацца (пра скуру пры гарэнні)’ (пух., Сл. ПЗБ). Грынавяцкене (LKK, 22, 196), разглядаючы выраз трупціць збан, бо трэснуў, запісаны ў в. Сіняўшчына Іўеўскага p‑на, выводзіць слова непасрэдна з літ.trupė́ti ‘драбіць, распадацца’; хутчэй крыніцай слова магла быць форма trùpti ‘крышыцца, распадацца’ або намінатыўнае ўтварэнне ад літ.trùputis ‘крышка, асколак, маласць’, роднасныя слав.*trupati, *trupъ, параўн. Смачынскі, 693. Гл. трупаць, труп. Сюды ж трупця́к ‘надтрэснутае, пабітае яйка’ (капыл., Жыв. сл.).