Verbum

анлайнавы слоўнік

contract

[ˈkɑ:ntrækt]

умо́ва f., кантра́кт -у m.

[kənˈtrækt]

v.t.

1) сьця́гваць, звужа́ць; сьціска́ць; абмяжо́ўваць, зьмянша́ць

to contract efforts — зьмянша́ць намага́ньні

2) заключа́ць умо́ву, кантра́кт

3) схапі́ць (хваро́бу)

4) скарача́ць, сьця́гваць сло́вы

do not = don’t

[kənˈtrækt]

v.i.

1) сьця́гвацца, звужа́цца, зьмянша́цца; сьціска́цца

2) падпі́сваць кантра́кт, абавяза́цца

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)

footing

[ˈfʊtɪŋ]

1) апо́ра для нагі́

to lose one’s footing —

а) пасьлізну́цца, спатыкну́цца;

б) вы́віхнуць, зьвіхну́ць нагу́

2) умо́ва f., стано́вішча n.; дачыне́ньні pl. only

on a friendly footing — у прыя́зных дачыне́ньнях

3) фунда́мэнт -у m., падму́рак -ка m.

а) дадава́ньне

б) агу́льная су́ма

5) хаджэ́ньне, ступа́ньне n.

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)

АПТЫ́ЧНЫ РЭЗАНА́ТАР,

сістэма люстраных адбівальных паверхняў, у якой узбуджаюцца і падтрымліваюцца стаячыя ці бягучыя электрамагнітныя хвалі аптычнага дыяпазону. У адрозненне ад аб’ёмнага рэзанатара аптычны з’яўляецца адкрытым (няма бакавых сценак). Аптычны рэзанатар — адзін з важнейшых элементаў лазера. Асн. характарыстыка аптычнага рэзанатара — дыхтоўнасць (вызначае страты светлавой энергіі і характарызуе рэзанансныя ўласцівасці).

Прасцейшы аптычны рэзанатар — інтэрферометр Фабры—Перо, які складаецца з 2 плоскіх строга паралельных люстэркаў, што знаходзяцца на адлегласці L, значна большай за даўжыню хвалі λ. Калі паміж люстэркамі ўздоўж восі рэзанатара распаўсюджваецца плоская светлавая хваля, то ў выніку адбіцця ад люстэркаў і інтэрферэнцыі адбітых хваляў утвараецца стаячая хваля. Умова рэзанансу: L = q∙λ/2. дзе q — падоўжны індэкс ваганняў (колькасць паўхваляў, што ўкладаюцца ўздоўж восі аптычнага рэзанатара). У лазернай тэхніцы выкарыстоўваюцца канфакальныя рэзанатары, утвораныя сферычнымі люстэркамі, якія разнесены на адлегласць, роўную радыусу іх крывізны, а таксама кальцавыя аптычныя рэзанатары, што складаюцца з 3 і болей плоскіх або сферычных люстэркаў. У аптычным рэзанатары са сферычнымі люстэркамі ўзбуджаюцца таксама незалежныя бягучыя насустрач адна адной хвалі.

Літ.:

Ананьев Ю.А. Оптические резонаторы и проблема расходимости лазерного излучения. М., 1979.

В.В.Валяўка.

т. 1, с. 439

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

шурава́ць, ‑рую, ‑руеш, ‑руе; незак.

1. што і без дап. Перамешваць у топцы палаючае паліва, увесь час падкідаючы новае. Стараваты ўжо чалавек у ботах, галіфэ і ніжняй кашулі шураваў у топцы доўгай жалезнай качаргой. Нядзведскі. // Ачышчаць паверхню дна, каласнікі печкі, топкі і пад. ад шлаку, попелу. Хлапец завіхаўся з жалезнай лапатай, падкідваў у палаючую топку вугаль, шураваў каласнікі і ўсё ўсміхаўся. Лынькоў.

2. што і без дап. Разм. Старанна, энергічна мыць, церці, скрэбці, чысціць што‑н. [Валодзька:] — Бяры [Надзя] во швабру і шуруй. Падобраму — і я памог бы. Гроднеў.

3. перан. Разм. Развіваць бурную, энергічную дзейнасць; дзейнічаць, рабіць што‑н. энергічна, з запалам. І вось шуруюць — ездзяць [камісіі] на палі, Кароўнікі ды свірны правяраюць, Гросбух у бухгалтэрыі гартаюць... Корбан. Васіль шуруе граблямі — Працуе ля капніцеля. Ставер. // Хутка куды‑н. рухацца, крочыць, ісці і пад. [Алег:] — Аддайце яму ўсё... А ты, бацька, шуруй адсюль, чуеш? Радкевіч. Умова была простая: паставіш на ногі [грузавік] — сядай і шуруй!.. Ракітны.

4. перан.; што. Садзейнічаць хутчэйшаму развіццю чаго‑н., падштурхоўваць, паскараць наступленне чаго‑н. І каб «справа» не заглухла, ён [Іван Іванавіч] узмоцнена яе «шураваў». «Вожык».

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

seal

[si:l]

1) пяча́ць, пяча́тка f.

2) кляймо́ n.; знак -у m., эмбле́ма f

3) кіт -у m., шпаклёўка f.; ізаля́тар -у m.

4) спэцыя́льная ма́рка

Christmas seals — каля́дныя ма́ркі

5) Figur. умо́ва; прыся́га

under seal of secrecy — пад сакрэ́там

v.t.

1) прыпяча́тваць, ста́віць пяча́тку

The treaty was signed and sealed by both governments — Умо́ва была́ падпі́саная і прыпяча́таная або́двума ўра́дамі

2) шчы́льна закрыва́ць, закле́йваць, зама́зваць

She sealed the jars of fruit — Яна́ гэрмэты́чна закры́ла сло́ікі з садавіно́ю

to seal the letter — закле́іць ліст

3) выраша́ць, прадвызнача́ць

to seal someone’s fate — прадвы́значыць не́чый лёс

•

- receive the seals

- return the seals

- set one’s seal to

- the seals

[si:l]

n. seals or seal, coll.

1) цюле́нь -я m., марскі́ ко́цік

2) ко́цікавае фу́тра

v.t.

палява́ць на цюле́няў

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)

ВІНА́ ў праве, адносіны асобы да сваіх проціпраўных дзеянняў і іх шкодных вынікаў, выяўленыя ў форме намеру або неасцярожнасці; неабходная ўмова юрыд. адказнасці. Калі ў дзеяннях асобы няма віны, яна вызваляецца ад адказнасці. У крымінальным праве перадумовай віны з’яўляюцца наяўнасць у асобы свядомасці і дасягненне ёю ўстаноўленага законам узросту крымін. адказнасці. Злачынства прызнаецца наўмысным, калі асоба, якая яго ўчыніла, усведамляла грамадска небяспечны характар сваіх дзеянняў або бяздзеянняў, прадбачыла іх грамадска небяспечныя вынікі і жадала (прамы намер) або свядома дапускала (ускосны намер) іх надыход. Неасцярожным злачынствам лічацца проціпраўныя дзеянні асобы, калі яна прадбачыла магчымасць наступлення іх грамадска небяспечных вынікаў, але легкадумна разлічвала на іх прадухіленне (злачынная саманадзейнасць) або не прадбачыла магчымасці іх наступлення, хоць павінна была і магла іх прадбачыць (злачынная нядбайнасць). У цывільным праве віна — умова адказнасці за правапарушэнне: невыкананне або неналежнае выкананне дагаворнага ці іншага абавязацельства, учыненне незаконнай здзелкі, нанясенне маёмаснай шкоды і г.д. Форма віны, як правіла, не ўплывае на памеры цывільна-прававой адказнасці. Калі ў надыходзе неспрыяльных вынікаў вінаваты абодва бакі, то ўлічваецца віна аднаго і другога. Пры невыкананні або неналежным выкананні абавязацельства па віне абодвух бакоў суд адпаведна змяншае меру адказнасці даўжніка. У асобных выпадках цывільнае права прадугледжвае адказнасць пры адсутнасці віны правапарушальніка. Напр., арг-цыя або грамадзянін абавязаны пакрыць шкоду, нанесеную крыніцай павышанай небяспекі, за выключэннем выпадкаў, калі шкода ўзнікла ў выніку неадольнай сілы або намеру пацярпелага. С.У.Скаруліс.

т. 4, с. 179

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

condition

[kənˈdɪʃən]

1) стан -у m.

in poor condition — у благі́м ста́не

2) Sport фо́рма f.

in (out of) condition — у до́брай (благо́й) фо́рме

3) прыда́тнасьць (да пра́цы, про́дажу)

4) сацыя́льнае стано́вішча; ранг -у m.

a man of humble condition — чалаве́к сьці́плага пахо́джаньня

5) абста́віны pl.

6) умо́ва f.; акалі́чнасьць f.

1) прыво́дзіць у до́бры стан, у до́брую фо́рму

2) быць умо́вай

3) абумо́ўліваць

•

- on condition that

- under a condition

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)

bond

[bɑ:nd]

1) су́вязь f.; по́вязі pl. only

a bond of friendship — мо́цная сябро́ўская по́вязь

a bond of blood — кро́ўныя по́вязі

2) абліга́цыя f., бо́ны pl. only.

3) піса́нае абавяза́ньне; умо́ва f.

4) паручы́цель -я m., паручы́целька f.

5) вя́жучае рэ́чыва

Cement is the bond in concrete — Цэмэ́нт — вя́жучае рэ́чыва ў бэто́не

v.t.

1) выпуска́ць бо́ны

2) закла́дваць ма́емасьць

3) зьвя́зваць, спалуча́ць

•

- bonds

- in bond

[bɑ:nd]

n., Archaic

прыго́нны -ага m.; прыго́нная f.

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)

deal

[di:l]

v., dealt, dealing

v.i.

1) мець спра́ву, дачыне́ньне

Arithmetic deals with numbers — Арытмэ́тыка займа́ецца лі́камі

2) ста́віцца, адно́сіцца

to deal fairly with everyone — ста́віцца да ўсі́х справядлі́ва

3) гандлява́ць

a butcher deals in meat — мясьні́к гандлю́е мя́сам

4) нано́сіць (уда́р)

5) раздава́ць, разьдзяля́ць

v.t.

1) разьдзяля́ць

2) раздава́ць ка́рты (у гульні́)

1) informal пагадне́ньне n., умо́ва f., гандлёвая зьдзе́лка

to make a deal with someone — дамо́віцца, старгава́цца

it is a deal — Дамо́ўлена

2) informal прагра́ма f.; плян, лад -у m.

a new deal — но́вая прагра́ма

he smokes a great deal — ён шмат ку́рыць

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)

Малжэнскі ’шлюбны’, ’сямейны’, малжэнства ’шлюб’, ’сям’я’ (Нас.). Насовіч (278) мяркуе, што яны запазычаны з польскай мовы. Жураўскі (Гіст. лекс., 94), Булыка (Лекс. запазыч., 125) ст.-бел. малжонокъ ’муж’, малжонка, малженка ’жонка’ (XV ст.) таксама адносяць да паланізмаў. Філін (Происх., 584) тлумачыць польскім уплывам існаванне рус. малжонки ’муж і жонка’ і ст.-рус. малъжена (н. скл. парнага ліку). Аднак харв. malžena (в. скл. парнага ліку), якое Скок (2, 364) лічыць багемізмам, ст.-чэш., валаш. malžen, чэш., славац. manžel ’муж’, manželé ’муж і жонка’, в.-луж. mandźelska ’жонка’, н.-луж. manźelska ’тс’, manźelski ’муж’, ст.-польск. manżel, manżenka, суч. małżonek, małżonka, małżeństwo ’муж і жонка’ значна пашыраюць распаўсюджанне лексемы. Міклашыч (36), Бернекер (2, 13), Варш. сл. (2, 867) і інш. тлумачаць паходжанне лексемы як частковую кальку ст.-в.-ням. mâlwîp або mâlkona ’жонка’; першая частка mâl, ‑mahal ’шлюбная ўмова’, ст.-в.-ням. gimahalo > новав.-ням. Gemahl (Gemahlin) ’жаніх’ (’невеста’), другая — пераклад žena, з гэтай формы malъžena пазней утварылася malъženъ ’муж’ (Фасмер, 2, 562). Ваян (RÉS, 19, 102) прапанаваў замест ням. mâl зыходным лічыць слав. mǫžь (тады разам mǫžьžena) як ст.-слав. братъсестра ’брат і сястра’. Махэк₂ (351), выходзячы са славац. mladoženstvo з mladoženka ’нявеста’ і mladoženník (mladoženich), меркаваў, што ўжо ў дагістарычны перыяд чэшскай мовы існавала зах.-слав. *maldo‑żenьstvo (< прасл. moldo‑), у якім пасля выпаў склад ‑do‑. Так узнікла malženstvo, malzenstvie, а ад іх — malžen і malženka, у якіх пазней адбылася перастаноўка l — n > n — l. Скок (2, 364) дапускае магчымасць словаскладання mǫžь + žena, прыводзячы аналагічныя прыклады: вагульск. nēχum ’жонка і муж’, баскск. aitamek ’бацька-маці’ > ’бацькі’. Гэтак жа і Атрэмбскі (Gr., 2, 8) адносна літ. vyr‑moteriai. Шаўр (Slavia, 56, 4, 372–374) не згаджаецца з тым, што асновай для першай часткі слав. malъžena з’яўляецца ст.-в.-ням. ‑mahal‑, таму што яшчэ доўга пасля XI ст. інтэрвакальнае ‑h‑ жыве ў герм. словах гэтага кораня, а ў Рыльскіх глагалічных лістках ужо сустракаецца форма Д. скл. парнага ліку malъženoma, тым больш што mâl ’умова’ вядома на поўначы герм. тэрыторыі. Ён прапануе ўзяць крыніцай запазычання ст.-в.-ням. mȃ̃l ’імгненне’, ’хвіліна’, вырашальныя для ўзнікнення шлюбу (да прыняцця хрысціянства ў славян шлюбы не заключаліся, было пашырана выкраданне нявест і палігамія — паліандрыя), параўн. і mâlôn ’абазначаць, намеціць’. Запазычанне адбылося на Мараве ў IX ст.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)