мета́л, -у, мн. -ы, -аў, м.
Хімічна простае рэчыва або сплаў, якім уласцівы бляск, коўкасць і добрая праводнасць цеплыні і электрычнасці.
○
Высакародныя металы — металы, якія не акісляюцца і не ржавеюць (золата, серабро, плаціна).
Каляровыя металы — усе металы і іх сплавы, акрамя жалеза і яго сплаваў.
Лёгкія металы — металы, якія валодаюць малой шчыльнасцю, ніжэйшай за шчыльнасць жалеза (алюміній, магній, натрый і інш.).
Цяжкія металы — металы з вялікай атамнай вагой або шчыльнасцю (жалеза, ванадый, свінец, ртуць і інш.).
Чорныя металы — жалеза і яго сплавы (чыгун, сталь).
|| прым. металі́чны, -ая, -ае.
Металічныя грошы.
М. голас (перан.: звонкі і рэзкі).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
дру́гасны, ‑ая, ‑ае.
Вытворны, не зыходны; які з’яўляецца другой, пазнейшай ступенню развіцця чаго‑н. Другасны прадукт. Другасныя сплавы.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
а́лні
[ад ал(юміній) + ні(кель)]
магнітнацвёрдыя сплавы на аснове сістэмы жалеза — алюміній — нікель.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
сталява́р, ‑а, м.
Рабочы, спецыяліст па сталеварэнню. У кожнага ёсць свае справы, ў мяне, сталявара, — руда, З якое адменныя сплавы Звыш плана павінен я даць. Непачаловіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
лігатура,
дапаможныя сплавы; у паліграфіі 2 злучаныя літары на адной ножцы.
т. 9, с. 247
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
біна́рны, ‑ая, ‑ае.
Спец.
1. Які складаецца з дзвюх частак, двух кампанентаў (металаў або металу і неметалу). Бінарныя сплавы.
2. У інфарматыцы — тое, што і дваічны. Бінарная сістэма лічэння.
[Лац. binarius — двайны.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
зейгерава́ць
(ням. seigem)
раздзяляць цвёрдыя сплавы на састаўныя часткі, улічваючы рознасць тэмператур плаўлення.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
ура́навы, ‑ая, ‑ае.
Які мае адносіны да урану; які складаецца з урану, які змяшчае ў сабе уран. Уранавая руда, Уранавае радовішча. Уранавыя мінералы. // Атрыманы з урану і яго злучэнняў. Уранавыя сплавы.
•••
Уранавая бомба — атамная бомба, у якой ядзерным зарадам з’яўляюцца ізатопы урану.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
біна́рны
(лац. binarius = двайны)
які складаецца з дзвюх частак, з двух кампанентаў (напр. б-ыя сплавы, б-ная сістэма злічэння).
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
ВА́КУУМНАЯ МЕТАЛУРГІ́Я , металургія, у якой атрыманне металаў і сплаваў, наданне ім патрэбных уласцівасцяў заснавана на выкарыстанні вакууму. Пры выплаўцы і тэрмічнай апрацоўцы ў вакууме адсутнічае шкоднае ўзаемадзеянне металаў з газамі навакольнага асяроддзя, лепш праходзяць дэгазацыя, раскісленне і рафінаванне металаў, іншыя тэхнал. працэсы. Вакуумная металургія дае магчымасць атрымліваць высакаякасныя металы і сплавы, у т. л. рэакцыйна-актыўныя і тугаплаўкія, выплаўляць спец. сплавы. Метады вакуумнай металургіі выкарыстоўваюцца пры рафінаванні металаў, іх вакуумна-дугавым пераплаве, у працэсах вакуумавання сталі, вакуумнай плаўкі, вакуумнага ліцця, нанясення вакуумных пакрыццяў.
т. 3, с. 465
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)