polyester

[ˈpɑ:lɪ,estər]

n., Chem.

сынтэты́чная смала́, поліэ́стэр -у m.

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс) 

гуміара́бік, ‑у, м.

Смала некаторых відаў трапічных акацый, якая лёгка раствараецца ў вадзе і скарыстоўваецца ў якасці клею або для іншых мэт.

[Лац. gummi arabicum.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

заляца́нка, ‑і, ДМ ‑нцы; Р мн. ‑нак; ж.

Разм. Заляцанне да жанчыны; залёты. [Дзяўчына:] — Прыстае стары чорт са сваімі заляцанкамі, як смала. Сяргейчык.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

наве́рх, прысл.

1. На верхнюю частку чаго-н., у напрамку да верху чаго-н.

Падняцца н.

Смала выступіла н.

2. прыназ. з Р. Выражае прасторавыя адносіны: ужыв. пры абазначэнні прадмета, асобы, на верхнюю частку якіх ці паверх якіх накіравана дзеянне.

Накінуць плашч н. сукенкі.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

Пек ’густое вязкае або цвёрдае рэчыва чорнага колеру, якое застаецца пасля перагонкі дзёгцю або смалы’ (ТСБМ). З рус. пек смала, дзёгаць’, якое (у пач. XVIII ст.) з гал. pek ’смала’ (Фасмер, 3, 226).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

жу́пел, ‑а, м.

1. Уст. Гарачая смала, якая, па ўяўленню хрысціянскай рэлігіі, нібыта прыгатавана ў пекле для пакарання грэшнікаў.

2. перан. Што‑н. страшнае, агіднае; пужала.

[Стар.-слав.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

закамяне́лы, ‑ая, ‑ае.

1. Зацвярдзелы, цвёрды, як камень. Закамянелая зямля. Закамянелая смала.

2. перан. Знямелы, застылы. Закамянелы твар. □ [Косцік] стаяў, не кратаючыся з месца, увесь закамянелы. Баранавых.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Пе́кла ’месца, дзе церпяць вечныя пакуты душы памерлых грэшнікаў; месца, дзе адбываюцца жахлівыя падзеі’ (ТСБМ, Нас., Гарэц., Мік., Яруш., Мядзв., Шпіл., Мал., Касп., Растарг., Шат., Сл. ПЗБ), пе́кло ’тс’ (ТС), ’цяжкая работа’ (Шат.). Укр. пе́кло, зах.- і паўд.-рус. пе́кло ’пекла’, рус.-ц.-слав. пькълъ ’смала’ (1073 г.), ст.-слав. пьцьлъ ’тс’, пьклъ ’пекла’, польск. piekło, ст.-польск. pkieł, Р. скл. piekła, н.-луж. pjakło, в.-луж. pjekło ’тс’, славац. peklo, чэш. peklo, ст.-чэш. pkelná vrata ’вароты пекла’, славен. pekȅl, pekèl ’смала’, ’пекла’, ’дзёгаць’, серб.-харв. па́као ’смала, пекла’, макед. пекол і пекло ’пекла’, балг. пъ́къл, пъ́кло, пъкло́ ’смала, дзёгаць’. Прасл. pьklъ ’смала’, што выводзіцца з і.-е. кораня *pĭ‑k‑: лац. pix, picis, ст.-грэч. πίσσα (< *pik‑i̯a), алб. pisë ’смала’; ст.-в.-ням. pëh (з лац. мовы). Значэнне ’пекла’ прыйшло да зах. славянаў з Захаду, а потым пашырылася і на ўсх.-слав. тэрыторыі (Брукнер, 407; Фасмер, 3, 226; Голуб-Копечны, 269; Махэк₂, 441–442; Бязлай, 3, 22).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Смаля́нка 1 ‘смолка, Viscaria viscosa Aschers’ (Шат., Кіс., Сцяшк., Мат. Гом., Сл. ПЗБ), ‘зязюльчын светнік, Coronaria flos cuculia L.’ (Кіс., Жыв. сл.), смаля́нка, смалёўка ‘травяністая расліна сямейства гваздзіковых з белымі, ружовымі, чырвонымі кветкамі’ (ТСБМ). Да смаляны < смала 1 з суф. ‑к‑, параўн.: смалянка ліпне, як смала (Сл. ПЗБ). Далей гл. смолка.

Смаля́нка 2 ‘гатунак груш’ (ТСБМ, Мат. Гом.), смоля́нка ‘гатунак груш і яблыкаў’ (ТС). Параўн. польск. smolanka, чэш. мар. smoľenka, славац. smolnatka ‘гатунак груш’. Да смала 1; паводле Махэка₂ (563), таму, што гэтыя грушы, як толькі пачынаюць гнісці, становяцца ўнутры чорнымі, як смала.

Смаля́нка 3 ‘пацук з доўгім хвастом’ (Байк. і Некр.), смалля́нка, смыля́нка, смыльня́нка ‘пацук’ (Нас., Шымк. Собр., Касп., Бяльк., ЛА, 1), смальчу́г ‘пацук (самец)’ (З нар. сл.), смалю́га ‘пацук’ (Мат. Маг.). Да смала 1, смаляны; першапачаткова, відаць, ‘чорны пацук’.

Смаля́нка 4 ‘паганы грыб’ (Мат. Гом.). Польск. smolucha ‘атрутны грыб’. Да смала 1, смаляны, відаць, паводле колеру.

Смаля́нка 5 ‘грыб лісічка’ (брэсц., Сярж.–Яшк.; Сл. Брэс.), смоля́нкі, смоло́вікі ‘лісічкі’ (ТС). Да смаліна ‘сасна’ (гл.), смаловы ‘сасновы’ і, далей, да смала 1 (гл.), відаць, па месцы вырастання, параўн. іншыя назвы сасня́нка, падсо́снаўка (Сярж.–Яшк.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

вы́ветраць, ‑ае; зак.

1. Пазбавіцца вільгаці, высахнуць. Смала выступіла скрозь [на будынках] жоўтымі пацеркамі, якія за гады выветралі, высахлі і пачырванелі. Чорны.

2. Тое, што і выветрыцца (у 1 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)