шчаву́к, ‑у, м.
Абл. Дзікае шчаўе. Пад самай страхой рос на кучы сухога гною высокі, у пахі, шчавук, цёмны, з жоўтым дробным насеннем на голых дудках. Пташнікаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
расці́, расту́, расце́ш, расце́; расцём, расцяце́, расту́ць; рос, расла́, -сло́; незак.
1. Пра жывыя істоты, арганізмы: жывучы, павялічвацца.
Дзеці растуць.
Дрэвы растуць.
2. Праводзіць дзе-н., у якіх-н. умовах сваё дзяцінства, раннія гады жыцця.
Хлопчык рос у вёсцы.
3. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Павялічвацца колькасна, у памерах, аб’ёме.
Расце ўраджай пшаніцы.
Расце попыт на тавары.
4. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Мацнець, узмацняцца.
У душы расло незадавальненне.
Расце аўтарытэт.
5. Удасканальвацца, развівацца.
Ён расце як вучоны.
6. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Аб раслінах: распаўсюджвацца, існаваць; знаходзіцца ў працэсе росту.
Мандарыны растуць на поўдні.
У садзе раслі толькі яблыні.
|| зак. вы́расці, -расту, -расцеш, -расце; -расцем, -расцеце, -растуць; вы́рас, -сла.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
грузне́ць, ‑ею, ‑ееш, ‑ее; незак.
Разм. Станавіцца больш цяжкім, грузным; паўнець. Бор у тумане зябка груз На самыя халявы. І тут грузнеў крамяны грузд, Рос баравік смуглявы. Барадулін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
статы́чнасць, ‑і, ж.
Уласцівасць статычнага (у 2 знач.). Колас як празаік рос, пераадольваючы статычнасць, апісальніцтва, ішоў да раскрыцця падзей, з’яў жыцця праз сюжэт, праз драматычныя сутыкненні герояў. Навуменка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
раса́, -ы́, мн. ро́сы, рос, ж.
Атмасферная вільгаць, якая пры паніжэнні тэмпературы асядае дробнымі вадзянымі кроплямі на паверхні раслін і розных наземных прадметаў у цёплую пару года.
Ранішняя р.
○
Мучністая раса — хвароба раслін, пры якой на раслінах утвараецца налёт, падобны на муку.
|| прым. рася́ны, -ая, -ае, расяны́, -а́я, -о́е і ро́сны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Ро́спалаць ’анатаміраванне трупа’ (Байк. і Некр.). Да раз‑/рос‑ і поць (гл.), якое з прасл. *polъtь > укр. півть, пілть, рус. по́лоть, полть ’палавіна тушы свінні ці барана’. Гл. распалтаць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ро́спыт ’выпытванне ў каго-небудзь чаго-небудзь’, роспыты ’пытанні з мэтай выведаць, выпытаць што-небудзь’ (ТСБМ, Др.-Падб., Бяльк.). Да раз‑/рос‑ (са значэннем ’працэс дзеяння’) і пытаць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
брыльянці́сты, ‑ая, ‑ае.
Падобны колерам на брыльянт. Серабрыцца снег, мігацяць незлічоныя мільёны брыльянцістых іголак. Лынькоў. Здавалася, вось-вось.. [вербы] заварушацца, і тады дождж брыльянцістых рос сыплецца на водную гладзь. Пестрак.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
кайма́, ‑ы́; мн. ко́ймы (з ліч. 2, 3, 4 каймы́), ко́ймаў; ж.
Разм. Паласа. Ад.. палеткаў паляну аддзяляла толькі вузкая кайма маладога асінніку, што рос на схіле ўзгорка. М. Ткачоў.
[Цюрк.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
жаўце́цца, ‑еецца; незак.
Тое, што жаўцець (у 1 знач.). З двух бакоў паўкругам рос тут хвойны лес, з аднаго боку праходзіў Нясвіжскі гасцінец, і за ім жаўцеліся аўсяныя палеткі. Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)