Verbum

анлайнавы слоўнік

мі́лы прил.

1. ми́лый;

2. (приятный) ми́лый, милови́дный; (нежный — ещё) уми́льный;

3. (приветливый, предупредительный) ми́лый, любе́зный;

4. (дорогой, близкий) ми́лый, люби́мый;

5. (при дружеском обращении) ми́лый;

6. в знач. сущ. ми́лый;

◊ за мі́лую душу́ — за ми́лую ду́шу;

з мі́лым рай і ў будане́ — с ми́лым рай и в шалаше́;

свет не м. — свет не мил; на свет не гляде́л бы

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

нату́ра ж.

1. нату́ра; нрав м., хара́ктер м.;

шыро́кая н. — широ́кая нату́ра;

2. иск. нату́ра;

малява́ць з ~ры — рисова́ть с нату́ры;

3. (платёжное средство) нату́ра;

плаці́ць ~рай — плати́ть нату́рой

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

зве́даць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., што.

1. Атрымаць даныя, звесткі аб чым‑н.; пазнаць што‑н. Радасна было ісці ўсё далей і далей, каб зведаць невядомае, убачыць нябачанае. Колас. Мой кут лясны! Я змалку добра зведаў тваю лістоту, зоры і дажджы. Русецкі.

2. Спазнаць на ўласным вопыце, перажыць. Усяго давялося зведаць [Шымкевічам] у дарозе: і голаду, і холаду, і са смерцю нос у нос сутыкацца. Чарнышэвіч. «Рай» гэты аказаўся бяздонным пеклам і, каб выбрацца з яго, трэба было зведаць самую цяжэйшую з чалавечых пакут — жыццё без радзімы... Васілевіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

вы́думка, ‑і, ДМ ‑мцы; Р мн. ‑мак; ж.

1. Тое, што прыдумана, вынайдзена. У Сашы заняло дух .. ад гэтай новай выдумкі і прапановы. Шамякін. // Вымысел, фантазія. Паэтычная выдумка. □ Сон пераблытаў усё: праўду з выдумкай, мінулае шчасце з сучасным. Васілевіч.

2. Здольнасць выдумляць. А ты з выдумкай, стары, з гумарам! Лынькоў.

3. Тое, што не адпавядае рэчаіснасці; хлусня; плётка. Бог, рай, той свет — усё гэта выдумкі, каб трымаць народ у страху і паслушэнстве. Колас. [Туляга:] Усё гэта выдумка ад пачатку да канца. Я палкоўнікам ніколі не быў. Крапіва.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Ро́жаніца ’парадзіха’ (Нас.; в.-дзв., Шатал.; Мат. Гом.). Да прасл. *rodjen‑ic‑a < *rodъ > род ₁ (гл.). Адносна праблемных стараж.-рус. рожаница, мн. л. рожаницы гл. Жураўлёў, Язык и миф, 796 (з літ-рай).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Самані́ца, са́маны ’мох’ (ігн., Сл. ПЗБ). З літ. sãmanos ’мох’ (там жа; Лаўчутэ, Балтизмы, 50 з літ-рай); магчыма, непасрэднай крыніцай было польск. samanice ’месца, зарослае кустамі і мохам’, якое з той жа крыніцы.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

тру́шчыць, ‑шчу, ‑шчыш, ‑шчыць; незак., каго-што.

Разм.

1. Біць, крышыць на дробныя часткі. Ногі рвуцца самі, лезуць у снег, крышаць нешта цвёрдае і хрусткае пад сабою — гэта ступаюць на шкло, трушчаць яго на друзачкі... Пташнікаў.

2. Ламаць, крышыць, разбураць. А міны ўсё вылі і вылі, трушчылі дрэвы, ссякалі галлё, запальвалі зямлянкі. Шамякін. Там, дзе дзік ламачча трушчыць, Дзе мелодый — незлічона, У славутай нашай пушчы — Рай для птушак і вучоных. Панчанка.

3. Знішчаць каго‑, што‑н. [Соміку] яскрава ўявілася, як рушыцца ўніз грузны кавалак, падбірае, камечыць і трушчыць пад сабою Рыгора. Крапіва.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Дэкада́нс ’дэкаданс’ (БРС). Як і дэкадэ́нт ’дэкадэнт’ (БРС), запазычанне (у XIX ст., як і рус. декада́нс, декаде́нт, укр. декада́нс, декаде́нт) з франц. décadente, décadence. Падрабязна Шанскі, 1, Д, Е, Ж, 53–54 (з літ-рай).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

лі́тара ж.

1. бу́ква;

мала́я л. — стро́чная бу́ква;

вялі́кая л. — прописна́я бу́ква;

2. полигр. ли́тера;

◊ л. ў ~ру — бу́ква в бу́кву;

л. зако́ну — бу́ква зако́на;

застава́цца мёртвай ~рай — остава́ться мёртвой бу́квой

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

Ра́йкаць ’квакаць’ (кобр., ДАБМ, камент., 895): жабы ра́йкаюць, сюды ж райкаце́ць ’тс’ (малар., там жа: райко́тять — вечарам). Дзеясловы на гукапераймальна-выклічнікавай базе (р)ай з адпаведным словаўтваральным афармленнем, параўн. адвыклічнікавыя рус. дыял. рай ’шумны, доўгі ці аддалены гул, грукат; водгалас, водгук, рэха’ і больш далёкае ц.-слав. раръ ’гук’. Першапачатковая семантыка дзеяслова была, відаць, менш спецыялізаванай, аб чым сведчаць рус. дыял. ра́йкий ’гучны, гулкі, з водгаласам’, ра́йкое место ’дзе голас гучыць і аддаецца рэхам’, ра́йко ’рэха, водгулле’, прысл. ’гулка, гучна, з рэхам’, ярасл. ’шумна’. Параўн. яшчэ ра́ўкаць (гл.). Гл. таксама Фасмер, 3, 436 (прапанова звязаць рус. дыял. рай з назвамі драпежных птушак, якія працягваюць прасл. *rarogъ, не пераконвае).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)