геліяста́т
(ад гелія- + -стат)
астранамічны прыбор, у якім пры дапамозе гадзіннікавага механізма люстэркі паварочваюцца так, што адбітыя ад іх сонечныя прамяні захоўваюць нязменны кірунак.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
фікс
(фр. fixe, ад лац. fixus = нерухомы, нязменны)
1) устаноўленая цана на тавары;
2) дакладна вызначаная сума ўзнагароды, аплаты за які-н. від работы.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
страж, ‑а, м.
1. Высок. Ахоўнік, абаронца. Армія — страж нашых граніц. / у вобразным ужыв. [Лес] спрадвеку стаіць, нібы нязменны і зоркі страж, вакол вёскі, дзе я нарадзіўся і вырас. Сачанка.
2. перан. Той, хто заўсёды на варце, за працай. — Будзем знаёмы: Волкаў Антон Пятровіч. Дык вы, малады чалавек, не паспелі на кватэру стаць, а ўжо адразу і за працу. Хаця, я вас разумею, вы, так сказаць, страж пяра... Даніленка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
постоя́нный
1. (всегдашний) пастая́нны, заўсёдны, заўсёдашні;
постоя́нные ве́тры заўсёдныя (заўсёдашнія) вятры́;
2. (неизменный) ста́лы; нязме́нны;
у него́ постоя́нный хара́ктер у яго́ ста́лы хара́ктар;
3. (верный) ве́рны; нязме́нны;
он постоя́нен в дру́жбе ён ве́рны ў сябро́ўстве;
4. (на долгий срок) пастая́нны, ста́лы;
постоя́нное расписа́ние ста́лы раскла́д;
постоя́нный ток пастая́нны ток;
постоя́нная величина́ ста́лая (пастая́нная) велічыня́;
постоя́нный капита́л пастая́нны капіта́л;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
лака́льны
(лац. localis)
1) які не выходзіць за межы пэўнай тэрыторыі, мясцовы, абмежаваны (напр. л-ая вайна);
2) асноўны, нязменны, уласцівы дадзенаму прадмету (напр. л. колер).
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
БА́СА АСТЫНА́ТА
(італьян. basso ostinato літар. нязменны бас),
адна з варыяцыйных формаў у музыцы, заснаваная на шматразовым паўтарэнні ў басовым (ніжнім) голасе нязменнай мелодыка-рытмічнай фігуры-тэмы пры гарманічным і поліфанічным развіцці ў верхніх галасах, якія пастаянна абнаўляюцца. Форма баса астынаты служыць стварэнню адзінага муз. вобраза, увасабленню адзінага настрою. Выкарыстоўваўся ў арыях і харах 17—18 ст. як ніжні голас суправаджэння (Г.Пёрсел, І.С.Бах), у інстр. формах тыпу пасакаллі і чаконы. У музыцы 19—20 ст. астынатнасць выйшла за рамкі баса астынаты і стала адным з асн. формаўтваральных прынцыпаў муз. мовы (Дз.Шастаковіч, І.Стравінскі, П.Хіндэміт і інш.).
т. 2, с. 338
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
АМПЕ́Р
(А),
1) адзінка сілы эл. току; адна з сямі асн. адзінак Міжнар. сістэмы адзінак (СІ). Названы ў гонар А.М.Ампера. Ампер — сіла нязменнага току, які пры праходжанні па двух бясконцых прамалінейных паралельных правадніках з малой плошчай папярочнага кругавога сячэння, што размешчаны на адлегласці 1 м адзін ад аднаго ў вакууме, выклікае сілу ўзаемадзеяння паміж імі, роўную 2·10-7 Н на і м даўжыні (абсалютны ампер). У якасці эталона карыстаюцца міжнар. амперам: нязменны ток, які выдзяляе з воднага раствору азотнакіслага серабра за 1 с 0,00118 г серабра. Міжнар. ампер роўны 0,99985 абсалютнага.
2) Адзінка магнітарухальнай сілы замкнёнага контура і рознасці магн. патэнцыялаў магнітастатычнага поля ў СІ.
т. 1, с. 321
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
фікса́тар
(фр. fixateur, ад лац. fixus = нерухомы, нязменны)
1) прыбор або прыстасаванне для рэгулявання, замацоўвання чаго-н.;
2) хімічнае рэчыва, якім фіксуюць клеткі, тканкі, органы для захавання іх прыжыццёвай структуры.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
стэрэаты́п
(ад гр. stereos — прасторавы + typos = адбітак)
1) палігр. металічная пласціна, на якой дакладна перадаецца друкарскі набор і якая служыць для друкавання шматтыражных выданняў;
2) перан. нязменны ўзор, шаблон (напр. дзейнічаць па стэрэатыпу).
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
стацыяна́рны, ‑ая, ‑ае.
1. Які мае пастаянную арганізацыю і месцазнаходжанне; не перасовачны. Стацыянарная бібліятэка. □ З кожным годам .. паляпшаецца кінаабслугоўванне насельніцтва, пашыраецца сетка перасовачных і стацыянарных установак. «Звязда». Як рабіць клеткі для стацыянарнага ўтрымання баброў, Малінін ведаў. Масарэнка.
2. Які знаходзіцца на лячэнні ў бальніцы, не амбулаторны (пра хворага). Стацыянарны хворы. // Які абслугоўвае такіх хворых. На Горкай знаходзіўся стацыянарны шпіталь брыгады, і не адзін партызан .. залечваў тут свае раны. Шчарбатаў.
3. Спец. Умацаваны нерухома, не перасовачны. Стацыянарны рухавік.
4. Спец. Пастаянны, нязменны. Стацыянарнае электрычнае поле.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)