наве́сці сов.

1. в разн. знач. навести́; (привести во множестве — ещё) понавести́; (установить порядок — ещё) водвори́ть;

н. дзяце́й по́ўную ха́ту — навести́ (понавести́) дете́й по́лон дом;

н. на ду́мку — навести́ на мысль;

н. гарма́ту — навести́ ору́дие;

н. мост — навести́ мост;

н. пара́дак — навести́ (водвори́ть) поря́док;

н. гля́нец — навести́ гля́нец;

2. (сделать донос) вы́дать;

3. (лезвие) напра́вить;

4. (музыкальный инструмент) настро́ить;

5. прост. навести́, наплоди́ть;

6. (тоску, страх) навести́;

н. кры́тыку — навести́ кри́тику;

н. цень на я́сны дзень — навести́ тень на плете́нь (на я́сный день);

н. (наста́віць) на ро́зум — навести́ (наста́вить) на ум;

н. лад — навести́ поря́док;

н. на даро́гу — наста́вить (навести́) на путь

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

рог I м.

1. мн. ро́гі рог;

але́нь скі́нуў ро́гі — оле́нь сбро́сил рога́;

2. мн. рагі́ (в вилах и т.п.) рога́;

рагі́ пячны́х ві́лак — рога́ печны́х вил;

3. мн. рагі́ муз. рог;

зайгра́ць у р. — заигра́ть в рог;

сагну́ць (скруці́ць) у барано́ў р. — согну́ть (скрути́ть) в бара́ний рог;

аблама́ць ро́гі — облома́ть рога́;

браць быка́ за ро́гі — брать быка́ за рога́;

загна́ць у казі́ны р. — загна́ть в у́гол, припере́ть к стене́;

наста́віць ро́гі — наста́вить рога́;

у чо́рта на рага́х — у чёрта на рога́х (на кули́чках);

каб свінні́ ро́гі, не сышла́ б з даро́гіпосл. кабы́ свинье́ рога́, всех бы со́ свету сжила́;

не дай бог свінні́ рогпогов. бодли́вой коро́ве бог рого́в не даёт

рог II мн. рагі́ м. у́гол;

на рагу́ ву́ліцы — на углу́ у́лицы;

р. стала́у́гол стола́;

р. ху́сткіу́гол платка́

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

шлях, род. шля́ху м.

1. в разн. знач. путь;

вы́браць ш. праз го́ры — избра́ть путь че́рез го́ры;

дыха́льныя ~хі́ — дыха́тельные пути́;

мі́рным шля́хам — ми́рным путём;

2. больша́к, тракт;

Мле́чны Шлях — Мле́чный Путь;

тармазны́ ш. — тормозно́й путь;

шляхі́ зно́сін — пути́ сообще́ния;

апо́шні ш. — после́дний путь;

цярні́сты ш. — терни́стый путь;

на пра́вільным ~ху́ — на ве́рном пути́;

на ~ху́ — (да чаго) на пути́ (к чему);

стаць на ш. — (чаго) вступи́ть на путь (чего);

кружны́м (абхо́дным) ~хам — око́льным (обходны́м) путём;

накірава́ць (наста́віць) на пра́вільны ш. — напра́вить (наста́вить) на пра́вильный путь;

стая́ць на пра́вільным (няпра́вільным) ~ху́ — стоя́ть на ве́рном (ло́жном) пути́;

па ~ху́ найме́ншага супраціўле́ння — по пути́ наиме́ньшего сопротивле́ния;

вы́браць ш. — избра́ть путь;

сысці́ са (свайго́) ~ху — сойти́ с (со своего́) пути;

стаць на ~ху́ — стать на пути́;

пракла́сці (пралажы́ць) ш. — проложи́ть доро́гу

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

нос в разн. знач. нос, род. но́са м.;

прямо́й нос прамы́ нос;

вздёрнутый нос задзёрты (кірпа́ты) нос;

нос корабля́ нос карабля́;

води́ть за́ нос вадзі́ць за нос;

заруби́ть на носу́ зарубі́ць на но́се;

показа́ть нос паказа́ць нос;

оста́ться с но́сом заста́цца (аста́цца) з но́сам;

пове́сить нос зве́сіць (спусці́ць) нос;

ткнуть (кого́-л.) но́сом (во что́-л.) ты́цнуць (каго́е́будзь) но́сам (у што-не́будзь);

уткну́ться но́сом (во что́-л.) уткну́цца но́сам (уткну́ць нос) у што-не́будзь;

задира́ть нос задзіра́ць нос;

сова́ть нос (во что́-л.) утыка́ць нос (у што-не́будзь);

не ви́деть да́льше своего́ но́са не ба́чыць дале́й свайго́ но́са;

из-под са́мого но́са з-пад са́мага но́са;

пе́ред но́сом пе́рад но́сам;

на носу́ на но́се;

клева́ть но́сом клява́ць но́сам;

нос к но́су, но́сом к но́су нос у нос;

под но́сом пад но́сам;

не по́ носу (кому́-л.) не ў нос, не да спадо́бы (каму-не́будзь);

натяну́ть, накле́ить, наста́вить, налепи́ть нос (кому́-л.) наста́віць нос (каму-не́будзь);

держа́ть нос по́ ветру трыма́ць нос па ве́тры;

с гу́лькин нос як кот напла́каў.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

ро́зум, -му м.

1. ум, ра́зум;

чалаве́к вялі́кага ~му — челове́к большо́го ума́;

2. рассу́док;

р. дыктава́ў ёй зрабі́ць так — рассу́док диктова́л ей поступи́ть так;

здаро́вы р. — здра́вый смысл (рассу́док);

ад вялі́кага ~муирон. от большо́го ума́;

не пры сваі́м ~ме — не в своём уме́;

бра́цца за р. — бра́ться за ум;

стра́ціць р. — лиши́ться ума́;

наве́сці (наста́віць) на р. — наста́вить на ум;

з ~мам — с умо́м;

набра́цца ~му — набра́ться ума́;

не з яго́ (тваі́м і г.д.) ~мам — не с его́ (твои́м и т.д.) умо́м;

не ў по́ўным ~ме — не в по́лном рассу́дке (уме́);

р. за р. захо́дзіць — ум за ра́зум захо́дит;

~му не дабра́ць — ума́ не приложи́ть;

~му недасту́пна — уму́ непостижи́мо;

адня́ць р. — отня́ть ум;

на мой дурны́ р. — по моему́ сла́бому разуме́нию;

быць у по́ўным ~ме — быть в по́лном рассу́дке;

дзіця́чы р. — де́тский ум;

цвяро́зы р. — здра́вый ум;

мо́цны за́днім ~мам — за́дним умо́м кре́пок;

вы́жыць з ~му — вы́жить из ума́;

з ~му зве́сці — с ума́ свести́;

жыць сваі́м ~мам — жить свои́м умо́м;

жыць чужы́м ~мам — жить чужи́м умо́м;

бог ~му не даў — бог ума́ лиши́л;

асве́чаны р. — просвещённый ум;

дайсці́ сваі́м ~мам — дойти́ свои́м умо́м;

го́ра ад ~му — го́ре от ума́;

схапі́цца за ро́зум — схвати́ться за ум;

дабра́ць ~му — взять в толк;

крану́цца з ~му — спя́тить с ума́;

прыйсці́ да ~му — взя́ться за ум, призаду́маться;

што галава́, то р.посл. ско́лько голо́в, сто́лько умо́в;

людзе́й слу́хай, а свой р. майпосл. люде́й слу́шай, а свой ум име́й;

каб не твой р. ды не на́ша хі́трасць, прапа́лі б усе́ на све́цепогов. е́сли бы не твой ум да не на́ша хи́трость, пропа́ли бы все на све́те

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

путь м.

1. в разн. знач. шлях, род. шля́ху м.; (дорога) даро́га, -гі ж.;

зи́мний путь зі́мняя даро́га;

са́нный путь са́нная даро́га;

во́дный путь во́дны шлях;

пути́ сообще́ния шляхі́ зно́сін;

избра́ть путь че́рез го́ры вы́браць шлях це́раз го́ры;

путь сле́дования даро́га, маршру́т, шлях;

око́льным путём а) кружны́м шля́хам; б) перен. абхо́дным шля́хам;

пусти́ться в путь пусці́цца ў даро́гу;

нам по пути́ нам па даро́зе (у адну́ даро́гу);

на обра́тном пути́ па даро́зе наза́д, наза́д ідучы́ (е́дучы);

по́езд в пути́ цягні́к у даро́зе;

не сто́йте на пути́! а) (на железнодорожном) не сто́йце на пуці́!; б) перен. не сто́йце на даро́зе!;

идти́ по пути́ чего́ ісці́ па шляху́ (шля́хам) чаго́;

Мле́чный Путь Мле́чны Шлях;

2. анат., мн. шляхі́, -хо́ў;

дыха́тельные пути́ дыха́льныя шляхі́;

пищевари́тельные пути́ стравава́льныя шляхі́;

3. ж.-д. пуць, род. пуці́ м.;

железнодоро́жный путь чыгу́начны пуць;

ре́льсовый путь рэ́йкавы пуць;

поста́вить по́езд на запасно́й путь паста́віць цягні́к на запасны́ пуць;

4. (способ) шлях, род. шля́ху м., спо́саб, -бу м.;

ми́рным путём мі́рным шля́хам;

таки́м путём такі́м спо́сабам (шля́хам);

5. разг. (прок, толк) толк, род. то́лку м.; (польза) кары́сць, -ці ж.;

пути́ в нём не́ было то́лку ў ім не было́;

сби́ться с пути́ а) збі́цца з даро́гі; б) перен. збі́цца з даро́гі (збі́цца з то́лку, з тро́пу);

жи́зненный путь жыццёвы шлях;

на ве́рном пути́ на пра́вільным шляху́ (на пра́вільнай даро́зе);

вступи́ть на путь стаць на шлях;

счастли́вого пути́! (счастли́вый путь!) шчаслі́вай даро́гі!;

после́дний путь (к могиле) апо́шні шлях;

на пути́ к чему́ на шляху́ да чаго́;

держа́ть путь браць кіру́нак;

идти́ свои́м путём ісці́ сваёй даро́гай;

поперёк пути́ упо́перак даро́гі;

пути́-доро́ги нар.-поэт. шляхі́-даро́гі;

забы́ть путь (куда) забы́ць даро́гу (куды);

никому́ пути́ не зака́заны ніко́му шляхі́ не забаро́нены;

напра́вить путь накірава́цца;

проби́ть себе́ путь прабі́ць сабе́ даро́гу;

проложи́ть путь пракла́сці даро́гу;

быть на пути́ (к чему) быць на шляху́ (да чаго);

встать на путь стаць на шлях;

вы́вести на путь вы́весці на даро́гу;

напра́вить (наста́вить) на и́стинный путь накірава́ць (наста́віць) на пра́вільны шлях;

стать на пути́ (чьём) стаць на шляху́ (чыім);

стать поперёк (на) пути́ (кому) стаць упо́перак даро́гі (каму);

стоя́ть на ло́жном пути́ стая́ць на няпра́вільным (памылко́вым) шляху́;

пойти́ по пути́ наиме́ньшего сопротивле́ния пайсці́ па шляху́ найме́ншага супраціўле́ння;

сбить с пути́ збіць з даро́гі (з то́лку, з тро́пу, з панталы́ку);

сби́ться с пути́ збі́цца з даро́гі (з то́лку, з панталы́ку);

избра́ть путь вы́браць шлях.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)