1.(з вялікай літары). У антычнай міфалогіі — бог лячэння.
2.Уст.іран. Урач, доктар, медык. Юрка — наш мясцовы эскулап. Вярнуўшыся з ваеннай службы, а ён там быў санітарам у шпіталі, разгарнуў шырокую медыцынскую практыку.Лужанін.
[Aesculapius — лацінізаваная назва старажытнагрэчаскага бога лячэння Асклепія.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Тузе́мец ‘карэнны жыхар якой-небудзь краіны, мясцовасці, абарыген’ (ТСБМ), ст.-бел.туземець: ꙗко…родивыисѧ оу васъ (Скарына, ГСБМ), сюды ж тузе́мскі ‘мясцовы паводле паходжання, прадукцыі’ (Нас.), тузе́мшчына ‘мясцовы выраб’ (там жа). Запазычана з ц.-слав.тъземьць ‘мясцовы жыхар’ (Арол, 4, 114), параўн. укр.тузе́мець, рус.тузе́мец, польск.tuziemiec, чэш.tuzemec ‘тс’. Паводле Праабражэнскага (Труды ИРЯ, 1, 14), Фасмера (4, 115), лексема ўтворана ад ту‑ ‘тут’ і земьць ‘прыродны жыхар’. Не выключана, аднак, утварэнне ад тъ ’гэты’ < прасл.*tъ ‘тс’ і земьць ‘жыхар’ (< *zem‑ьcь ад *zemь ‘зямля’) — ‘жыхар гэтай зямлі’, параўн. аналагічнае рус.-ц.-слав.сеземьць ‘туземец’ (Сразн., 3, 324), стараж.-рус.тоземьць ‘жыхар той зямлі’. Апошняе схіляе да думкі пра першасную форму з *tъ‑, а формы з *tu‑ — вынік народнай этымалогіі (ESJSt, 17, 1004).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
лакаліза́цыя
(фр. localisation, ад лац. localis = мясцовы)
абмежаванне якога-н. дзеяння або з’явы пэўнай прасторай.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
мезаклі́мат
(ад меза- + клімат)
мясцовы клімат, кліматычныя ўмовы, уласцівыя пэўнаму абмежаванаму раёну на зямной паверхні.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
эндэмі́я
(ад гр. endemos = мясцовы)
абумоўленае прыроднымі фактарамі пастаяннае існаванне інфекцыйнай хваробы ў пэўнай мясцовасці.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
nietutejszy
нетутэйшы; не мясцовы; чужы;
jestem nietutejszy — я нетутэйшы
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
ánsässig
aмясцо́вы, асе́лы
sich ~ máchen — пасялі́цца на ме́сца жыха́рства
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
ураджэ́нец, ‑нца, м.
Чалавек, які нарадзіўся ў якой‑н. мясцовасці, родам з якой‑н. краіны, горада і пад. Мікалай Міхайлавіч быў ураджэнцам Заходняй Беларусі, першыя гады яго маленства прайшлі пры панскім падняволлі.Хадкевіч.— Вы, напэўна, мясцовы ўраджэнец? — пытаюся я [у Высоцкага].В. Вольскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Ту́былец ‘туземец, мясцовы жыхар, абарыген, аўтахтон’ (ТСБМ, Гарб., Нас., Некр. і Байк., Яруш., ЛА, 3), тубы́лец ‘тс’ (Гарэц., Байк. і Некр.), ту́быліц ‘тс’ (Бяльк.), сюды ж ту́былнык ‘мясцовы жыхар’ (Клім.), ту́бельцы ‘карэнныя жыхары’ (Жд. 3), ту́былнэц, ту́былнык ‘тутэйшы’ (стол., Нар. лекс.); ту́болец, ту́бэлэц, ту́былнык (палес., ЛА, 3), ст.-бел.тубылецъ ‘карэнны жыхар пэўнай мясцовасці’ (ГСБМ). Паводле Жлуткі (174, 175), апошняе адпавядала юрыдычнаму мясцоваму лац.incola ‘тубылец, тутэйшы, карэнны жыхар’ або indigena ‘тс’ і ‘нованабілант; шляхціц-іншаземец’. З польск.tubylec ‘тс’; Кюнэ (111) выводзіць са ст.-польск.tu і bydliciel ці іншага назоўніка, утворанага ад bydlić ‘пражываць, жыць’, а не być, што не бясспрэчна, параўн. ЕСУМ (5, 667), гл. таксама тужылец. Сюды ж тубы́ліца ‘мясцовая жыхарка’ (Байк. і Некр.), тубы́льны ‘аўтахтонны’ (там жа), ту́былный ‘мясцовы’ (кобр., Ск. нар. мовы). Гл. таксама тубалка.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
эндэ́мікі
(ад гр. endemos = мясцовы)
расліны або жывёлы, пашыраныя толькі ў пэўнай мясцовасці (параўн.касмапаліты 2).
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)