схвати́ть сов., в разн. знач. схапі́ць, схваці́ць;
схвати́ть ребёнка за́ руку схапі́ць (схваці́ць) дзіця́ за руку́;
схвати́ть на́сморк схапі́ць (схваці́ць) на́смарк;
бы́стро схвати́ть чужу́ю мысль ху́тка схапі́ць чужу́ю ду́мку;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Ex lingua stulta veniunt incommoda multa
Ад неразумнага языка прыходзіць шмат бедаў.
От глупого языка приходит много бед.
бел. Млын меле ‒ мука будзе, язык меле ‒ бяда будзе. Языча, язычаі Ці ліха цябе мыча: ува мне сядзіш, а мне дабра не зычыш? Язык мой ‒ вораг мой.
рус. Язык мой ‒ враг мой: прежде ума рыщет, беды ищет. Язык враг: прежде ума глаголет. Мудра голова ‒ короткий язык.
фр. La langue est la meilleure et la pire des choses (Язык ‒ самое лучшее и самое худшее из всего). Bonnes sont les dents qui retiennent la langue (Хороши зубы, которые сдерживают/удерживают язык).
англ. A fool’s tongue runs before his wit (Язык дурака бежит впереди его разума).
нем. Laß die Zunge nicht schneller als die Gedanken sein (Пусть язык не опережает мысль).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
Asinus in paleas incidit
І асёл можа натрапіць на мякіну.
И осёл может наткнуться на мякину.
бел. Часам і сляпы на дарогу навядзе. Трапіцца і сляпой курыцы зярнятка знайсці.
рус. И слепая курица иногда находит зёрнышко. Бывает, что и дурак метким словом обмолвится. Чем чёрт не шутит. И в мякине зёрна находятся. И в пепле искра бывает. И осёл свой ум показывает.
фр. Un sot peut bien avoir une bonne idée (И y глупого может быть хорошая мысль/идея).
англ. A fool may give a wise man a counsel (И дурак может дать умному совет).
нем. Es findet wohl auch ein Blinder ein Hufeisen (И слепой, вероятно, найдёт подкову). Eine blinde Henne findet wohl auch ein Korn (И слепая наседка иногда находит зерно).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
АБАЛЕ́НСКІ Леанід Ягоравіч
(літ. псеўд. М.І.Красов; 9.3.1845—23.9.1906),
рус. філосаф, сацыёлаг. У 1860-я г. вывучаў юрыспрудэнцыю ў Маскоўскім і Пецярбургскім ун-тах. Супрацоўнічаў у час. «Мысль», «Русское богатство» і інш. Распрацоўваў праблемы эстэтыкі, сацыялогіі, маралі асобы і грамадскага развіцця. Лічыў, што ўяўленне пра з’явы аб’ектыўнага свету не тоесныя з аб’ектыўнай рэальнасцю; свядомая воля заўсёды матывавана. На яго думку, філасофія павінна ахопліваць і вобласць пачуццяў, і сутнасць свету; матэрыялізм і пазітывізм не задавальняюць гэтых патрабаванняў, таму што даюць толькі адзін з элементаў свету, яго матэрыяльны падмурак замест цэлага.
Тв.:
Развитие чувствований и опыт их новой классификации. Спб., 1884;
Научные основы красоты и искусства. Спб., 1902;
История мысли: Опыт критич. философии. Спб., 1907.
т. 1, с. 11
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
арыгіна́льны
1. оригина́льный, по́длинный;
а. ру́капіс — оригина́льная (по́длинная) ру́копись;
2. разг. оригина́льный; своеобра́зный;
~нае ўспрыма́нне све́ту — оригина́льное (своеобра́зное) восприя́тие ми́ра;
~ная ду́мка — оригина́льная мысль;
а. чалаве́к — оригина́льный челове́к
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
паяві́цца сов., в разн. знач. появи́ться;
п. на даро́зе — появи́ться на доро́ге;
~ві́лася но́вая ду́мка — появи́лась но́вая мысль;
но́выя лю́дзі ~ві́ліся ў вёсцы — но́вые лю́ди появи́лись в дере́вне
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
нея́сно
1. нареч. няя́сна; невыра́зна; незразуме́ла; няпэ́ўна; см. нея́сный;
нея́сно вы́разить мысль няя́сна (невыра́зна) вы́казаць ду́мку;
2. безл., в знач. сказ. незразуме́ла;
для меня́ это нея́сно для мяне́ гэ́та незразуме́ла;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Про́мысел ’здабыванне звяроў, птушак лоўляй, паляваннем’, ’занятак, рамяство як крыніца сродкаў існавання’ (ТСБМ), прамы́сл ’прамысловасць; занятак, рамяство’ (Стан.), ст.-бел. промыслъ ’клопат, апека, нагляд’. Паводле Крамко (Гіст. Лекс., 245), неалагізм XIX ст. Рус. про́мысел ’тс’ < промыслить, прамышлять ’здабыць (здабываць), абзавесціся (абзаводзіцца) нечым’, далей да мысль (Фасмер, 3, 375); укр. про́мисел, про́мисл ’вытворчасць, здабыванне’ (< *promyslъ, ЕСУМ, 4, 597), польск. przemysł ’прыкідка, хуткая рэакцыя; індустрыя’ (< przemyslić ’прадумаць, прыкінуць’, Банькоўскі, 2, 871–872); чэш. průmysl ’знаходлівасць, ініцыятыва, індустрыя’ (з рус. промысел, Махэк₂, 488), славац. priemysel (з чэш.). Запазычанне або калька з рускай, дзе, відаць, з ц.-слав. промыслъ, сінонім провидѣние ’божая ласка, клопат’ (паводле БЕР, 5, 760, — з рус.); усходнеславянская форма захавалася ў назве горада Перемышль (Банькоўскі, 2, 871). Неаславянізм, што калькуе ням. Industrie?
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
АЛЯКСЕ́ЕЎ
(літ. псеўд. Аскольдаў) Сяргей Аляксеевіч (1870 — 23.5.1945),
расійскі філосаф. Скончыў Пецярбургскі ун-т. Да сярэдзіны 1920-х г. праф. Політэхн. ін-та (Петраград). У 1921 заснаваў тайнае рэліг.-філас. т-ва (у 1926 перайменавана ў «Брацтва св. Серафіма Сароўскага»). У 1928 арыштаваны і сасланы ў Комі АССР. З 1935 жыў у Ноўгарадзе. Пасля Вял. Айч. вайны эмігрыраваў у Германію. Аўтар кн. «Крытыка дыялектычнага матэрыялізму», у якой развіваў вучэнне аб трансцэндэнтальнасці прадмета ведаў, сімвалічнасці пазнання, крытыкаваў уяўленні аб суб’екце пазнання за яго «безаблічнасць» і падмену індывід. разумення. У аснове яго анталогіі вучэнне пра ўзаемадзеянне душ.
Тв.:
Основные проблемы теории познания и онтологии. Спб., 1900;
Мысль и действительность. М., 1914;
Сознание как целое: Психол. понятие личности. М., 1918.
т. 1, с. 298
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
предвосхища́ть несов. прадуга́дваць; апярэ́джваць; вызнача́ць напе́рад; рабі́ць ране́й (за каго-небудзь);
предвосхища́ть чью́-л. мысль прадуга́дваць чыю́-не́будзь ду́мку;
предвосхища́ть собы́тия апярэ́джваць падзе́і;
предвосхища́ть чьё-л. откры́тие рабі́ць адкрыццё ране́й за каго́-не́будзь;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)