траску́н, ‑а, м.
1. Жук сямейства лістаедаў, які ўтварае трэск трэннем кончыка брушка аб надкрыллі.
2. Разм. Моцны мароз. — Спі, сынок! — азвалася спрасонку маці. Ён ціха пасядзеў на ложку, пакруціў галавою і, прыслухаўшыся да цемнаты, уцяміў — страляў мароз-траскун у сцяне. Капыловіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
дзед¹, -а, М дзе́дзе, мн. дзяды́, дзядо́ў, м.
1. Бацькаў або матчын бацька.
2. Стары чалавек.
Сюды прыходзіў мудры д.
3. Муж (разм.).
Добра каша пры хлебе, добра баба пры дзедзе (прыказка).
◊
Дзед Мароз — казачны стары з сівой барадой, які ўвасабляе мароз і навагодняе свята.
Следам за дзедам — па прыкладзе старэйшых.
|| памянш.-ласк. дзядо́к, -дка́, мн. -дкі́, -дко́ў, м. (да 2 знач.; разм.).
|| ласк. дзяду́ля, -і, мн. -і, -ль, м., дзяду́ня, -і, мн. -і, -нь, м. і дзяду́ся, -і, мн. -і, -сь, м.
|| прым. дзе́даўскі, -ая, -ае і дзядо́ўскі, -ая, -ае.
Дзедаўская спадчына.
Дзядоўская паходка.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
Ёдка ’холадна і вільготна’ (Бяльк., ТСБМ), ёдкі ’пранізліва халодны’ (напр., аб вадзе) (Мат. Гом.), ёдка ’балюча ад холаду; колкі мароз’ (Гарэц., Др.-Падб.). Арэал распаўсюджання — уласна беларускі (усходнія раёны). Рус. смал. ёдко ’холадна’. Ці не звязана з едкі < есці? Параўн. кусачы мароз.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
чо́ртаў, -ава.
1. гл. чорт.
2. Вельмі дрэнны, непрыемны (разм.).
Ч. мароз.
Чортава работа.
3. У спалучэнні са словамі, якія абазначаюць вялікую колькасць, ужыв. для іх узмацнення (разм.).
Чортава процьма.
◊
Чортава вока — акно ў балоце.
Чортаў тузін — пра лічбу 13.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
Ры́поцень ’моцны, пякучы мароз’ (ТС). Ад рыпе́ць (гл.), як ві́скуцень ’вісклівы, пранізлівы вецер’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
проня́ть сов., разг. праня́ць;
проня́л моро́з праня́ў маро́з;
его́ не проймёшь яго́ не про́ймеш.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
вы́стыць, ‑стыне; зак.
Стаць халодным; выстудзіцца. Выстыла за ноч хата, на дварэ такі мароз, што дрэвы трашчаць. Чарнышэвіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
узмацні́цца сов., в разн. знач. уси́литься;
маро́з ~ні́ўся — моро́з уси́лился;
боль ~ні́ўся — боль уси́лилась
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
Wéihnachtsmann
n -(e)s, -männer Каля́дны дзед, Дзед Маро́з
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
creepy [ˈkri:pi] adj. infml жу́дасны, жахлі́вы, стра́шны; які́ выклікае стра́х;
a creepy story апавяда́нне, ад яко́га маро́з па ску́ры/спі́не ідзе́
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)