Гатава́цца ’кіпець’ (Сл. паўн.-зах.). Паводле Сл. паўн.-зах., запазычанне з польск. gotować się ’тс’. Няпэўна.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Кі́пень ’квецень’, ’гарачыня, спёка’ (ТСБМ, Сл. паўн.-зах., Некр., Бір., ТС, Бяльк., Сцяц.). Гл. кіпецень, кіпець.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
boil2 [bɔɪl] n. кіпе́нне;
be on/at the boil кіпе́ць;
bring to the boil даве́сці да кіпе́ння;
come to the boil закіпе́ць
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
кіпцюр, кіпець; пазур (абл.)
Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)
Вірава́ць ’утвараць віры, круціць, бурліць’, (перан.) ’кіпець, бурліць’ (БРС, КТС; КЭС, лаг.). Укр. вирувати ’бурліць, кіпець’, польск. wirować ’паварочвацца кругом, круціцца вакол чаго-небудзь, над чым-небудзь’; ’надаваць чаму-небудзь віровы рух’, wirować (po wsi) ’бадзяцца па хатах’. Утворана ад вір 1 (гл.) і ітэратыўнага суф. ‑ава‑ (< прасл. ‑ova‑ti). Сюды ж віравацца, віраванне (КТС).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Кіпр ’непакладаны кабан’ (ДАБМ). Зафіксавана ў цэнтральным Палессі. Вельмі архаічнае слова. Параўн. балг. кипря се ’надзімацца, напінацца’, чэш. kipry ’жвавы’. Гэтыя словы маюць паралелі ў іншых славянскіх мовах, але з больш далёкай семантыкай. Усе яны ўзыходзяць да дзеяслова kypeti ’кіпець’, ад якога утварыўся прыметнік з г‑суфіксацыяй kyprъ (як хуігь ад хуіёіі). Гл. кіпець.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Клеката́ць ’крычаць падобна некаторым птушкам’, ’бурліць, кіпець, булькаць’ (ТСБМ, Сержп. Грам., ТС, Мат. Гом.), ’смяяцца’ (Нар. лекс.). Гл. клакатаць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Нага́ ’ніжняя канечнасць’ і інш. значэнні. Укр., рус. нога́, польск. noga, чэш., славац., в.-луж. noha, славен. noga, серб.-харв. но̀га, макед. нога, балг. дыял. нога́. Прасл. *noga, роднаснае літ. nãgas ’пазногаць, кіпець’, nagà ’капыт’, лат. nags ’пазногаць, кіпець’, ст.-прус. nage ’нага’ і інш., што сведчыць аб зыходным значэнні ’ногаць, капыт’. Гл. Фасмер, 3, 78; Бязлай, 2, 226; Шустар-Шэўц, 13, 1018.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Кі́піць ’невялікі нараст на языку ў старых курэй’ (Мядзв.). Да кіпець (гл.). Назва па знешняму падабенству рагавой абалонкі. Параўн. кіпяць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
клокота́ть несов.
1. (бурлить) бурлі́ць, бульката́ць, клеката́ць;
2. безл. (в груди, горле) бу́лькаць, хрыпе́ць;
3. перен. (о чувствах, страстях) кіпе́ць, бушава́ць.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)