эка-
(гр. oikos = жыллё, асяроддзе)
першая састаўная частка складаных слоў, якая абазначае адносіны да экалогіі.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
чум, ‑а, м.
Лёгкае пераноснае жыллё конусападобнай формы ў некаторых народаў Паўночна-Усходняй Еўропы і Сібіры, якое зроблена з жэрдак, абцягнутых скурамі жывёл. У круглым чуме, куды прывялі нас бацькі Івана, сапраўды было светла, чыста і ўтульна. Рамановіч.
[Комі.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
скіт, ‑а, М скіце, м.
1. У праваслаўных манастырах — жыллё для манахаў-пустэльнікаў, размешчанае аддалена ад манастырскага будынка.
2. Стараверскі манастыр або пасёлак манастырскага тыпу ў глухой пустэльнай мясцовасці. Далёка асталіся Кержанскія лясы з рэшткамі колішніх стараверскіх скітаў. Пальчэўскі.
[Грэч. skētis.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
абста́віцца, ‑стаўлюся, ‑ставішся, ‑ставіцца; зак.
1. Паставіць што‑н. вакол сябе; абкружыць сябе чым‑н. Абставіцца крэсламі.
2. Абзавесціся, забяспечыць сваё жыллё мэбляй. У яго позірку [Кірыла] злавіў нешта падобнае на знявагу ці насмешку: «Сядзіш, пісака, у кабінеце? Бач, як абставіўся». Шамякін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пярэ́дняя, ‑яй, ж.
Першы пры ўваходзе ў жыллё пакой, дзе пакідаюць верхнюю вопратку. Андрэй памог дзяўчыне ўвайсці ў пярэднюю, потым у адзін з пакояў. Васілёнак. Ні ў пярэдняй, ні ў свяцёлцы, цесна застаўленай сталамі, канапамі, столікамі, нікога не было. Хомчанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
кра́паць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак.
1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Падаць дробнымі каплямі (пра дождж). Калі пачаў крапаць дождж, Вася пакрыў жыллё палаткай і скамандаваў дзецям забірацца ў сярэдзіну. Мележ.
2. Пакрываць крапінамі што‑н., наносіць крап. Крапаць чарнілам на паперу.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
шпако́ўня, ‑і, ж.
Жыллё для шпакоў у выглядзе невялікай будачкі, якая прымацоўваецца на доўгай жэрдцы або дрэве каля жылля. Новенькая беленькая шпакоўня ўзнеслася над яшчэ голымі кронамі невялічкага маладога садка. Дуброўскі. Кончыліся птушыныя спевы, а ў шпакоўнях і гнёздах аперыліся птушаняты. Чарнышэвіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
з’е́хаць, з’е́ду, з’е́дзеш, з’е́дзе; з’едзь; зак.
1. Едучы, спусціцца з чаго-н.
З. з гары на санках.
2. Едучы, павярнуць у бок.
З. з дарогі.
3. Пакінуць якое-н. жыллё, перасяліўшыся (разм.).
З. з кватэры.
4. перан. Ссунуцца з месца, спаўзці; асунуцца ўніз (разм.).
Шапка з’ехала на патыліцу.
У непрытомнасці жанчына з’ехала на зямлю.
◊
З’ехаць з глузду (разм.) — страціць розум, звар’яцець.
|| незак. з’язджа́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
кібі́тка
(рус. кибитка, ад тат. kibit = лаўка, магазін)
1) крытая павозка;
2) лёгкае пераноснае жыллё ў качавых народаў.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
Жытло́ абл. ’жыллё’. Укр. житло́ ’тс’. Суфікс ‑ло далучыўся да асновы жит‑, выдзеленай у зах.-рус. з жити, житие, магчыма, пад уздзеяннем (па ўзору) свѣтло ці польск. слоў на ‑tło: уст. miotło, wiertło.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)