Fontibus ex modicis concrescit maximus amnis
3 невялікіх крыніц вырастае вялікая рака.
Из небольших родников вырастает большая река.
бел. Сноп да снапа ‒ і будзе капа. Па капельцы ‒ мора, па травінцы ‒ стог.
рус. Из крошек ‒ кучка, из капель ‒ море. Собирай по ягодке ‒ наберёшь кузовок. По капельке море, по зёрнышку ‒ ворох. С миру по нитке ‒ голому рубаха. Пушинка к пушинке ‒ и выйдет перинка. Полено к полену ‒ костёр. Клюёт носок ‒ набирает зобок. Из грошей рубли растут.
фр. Les petits ruisseaux font les grandes rivières (Из маленьких ручейков вырастают большие реки). Grain à grain, la poule remplit son ventre (Зёрнышко к зёрнышку ‒ и курочка наполняет свой живот [зоб]).
англ. Many a little makes a mickle (Много по малу ‒ вот и много).
нем. Viele Bäche machen einen Strom (Много ручьёв образуют реку). Güsse machen Flüsse (Потоки образуют реки).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
нелёгкая прост. / вот нелёгкая принесла́! вось нячы́стая (сі́ла) прыне́сла (прыгна́ла)!;
куда́ его́ нелёгкая несёт? куды́ яго́ нячы́стая сі́ла нясе́ (го́ніць)?;
и угора́здила же меня́ нелёгкая сказа́ть! і со́біла ж мне сказа́ць!
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
петру́шкаII м.;
1. театр. марыя́нетка, -кі ж., ля́лька, -кі ж.;
2. (народный кукольный театр) ля́лечны тэа́тр;
3. перен., прост., шутл. шту́ка, -кі ж.;
вот кака́я петру́шка получи́лась вось яка́я шту́ка вы́йшла (атрыма́лася).
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
паце́ха ж.
1. поте́ха, заба́ва;
2. в знач. сказ. поте́ха, умо́ра;
ну і п.! — ну и умо́ра!;
вось п.! — вот поте́ха!;
◊ з ла́скі на ~ху — здо́рово живёшь; ни за что́ ни про что́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
эге́ 1, часціца.
Разм. Ужываецца для выказвання згоды, а таксама для пацвярджэння чаго‑н.; адпавядае па значэнню слову «так». [Галінка:] — Зайдзіце, калі час будзе... Гэта ж вы дзядзькавыя браты нашага пана? [Андрэй:] — Эге, вось і ён там у чаўне ехаў. Караткевіч.
эге́ 2, і эге-ге́, выкл.
1. Ужываецца пры выяўленні чаго‑н. важнага, значнага ці нечаканага. — Эге, — неяк гучна ў цішыні азвалася Морка Парэмская. — Вы [маладзіцы] вот седзіце, размаўляеце за поўным сталом, а яго [сына] ужо колькі няма. Ракітны. — Эге, весела сёння ў «брахалаўцы»! — азваўся ад парога Мальчэўскі. Васілёнак.
2. Ужываецца для выказвання здзіўлення, недаверу і пад. Эге, куды хапілі. □ [Дзед:] — Эге, ці не Раманаў сынок часам? Толькі каторы? Грахоўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
чаму́ I нареч. почему́, отчего́, чего́, заче́м;
ч. ты так до́ўга быў у ле́се? — почему́ (отчего́, заче́м, чего́) ты так до́лго был в лесу́?;
ч. ён не прыйшо́ў? — почему́ (отчего́) он не пришёл?;
я не ве́даю, ч. ён не прыйшо́ў — я не зна́ю, отчего́ (почему́) он не пришёл;
◊ ч. не! — как бы не так!; ещё бы!;
вось ч. — вот почему́; так вот почему́
чаму́ II мест., в дат. п. чему́; см. што I 1
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
пераадо́лець, ‑ею, ‑ееш, ‑ее; зак., каго-што.
1. Дабіцца перамогі ў барацьбе. Пераадолець ворага.
2. Справіцца з якімі‑н. цяжкасцямі, перашкодамі. Пераадолець адставанне. Пераадолець перавал. □ — Цяжкавата Міхасю даецца тэхніка, але ж .. ён усё пераадолее і свайго даб’ецца. Кулакоўскі. Магутная машына звярнула з дарогі, упэўнена пераадолела канаву і рушыла проста на нас. Шыловіч. // Асіліць (дыстанцыю, адлегласць і пад.). І Міцьку здаецца, што так яны і да вечара не пераадолеюць тых дзесяць кіламетраў, што аддзяляюць яго ад калгаса. Лупсякоў.
3. перан. Перасіліць, перамагчы ў сабе якія‑н. пачуцці, жаданні і пад. Пераадолець страх. Пераадолець знямогу. □ [Мацвей:] — Я і сам гэта, Андрэй, ведаю, а вот пераадолець сябе — не магу. Лобан.
4. Атрымаць перавагу, узяць верх. Пачуццё абавязку пераадолела страх.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Sit tibi consultum: mulierum spernere vultum
Вось табе добрая парада: пагарджай жаночай прыгажосцю.
Вот тебе добрый совет: презирай женскую красоту.
бел. 3 красы вады не піць. Не краса красіць, а розум. Краса да вянцэ, а розум да канца. Не шукай красаты, а шукай дабраты. 3 ліца не спячэш блінца. Красатой гаршка не закрасіш. Не той харош, хто тварам прыгож, а той харош, хто на справу гож.
рус. Не ищи красоты, а ищи доброты. Не гонись за красотой, тянись за разумом. Красота до вечера, доброта навек. Красоту уносят годы, доброту не унесут. С лица воду не пить, умела бы пироги печь. Красотой сыт не будешь. Красота приглядится, а ум вперёд пригодится.
фр. Bonté dépasse beauté (Доброта превосходит красоту). Beauté de femme n’enrichit l’homme (Женская красота не обогощает мужчину).
англ. Beauty is but skin deep (Красота не глубже кожи). Virtue lives when beauty dies (Добродетель живёт, когда красота уже умерла).
нем. Ach wie bald schwindet Schönheit und Gestalt (Ax, как скоро исчезает красота и форма). Schön Gestalt verliert sich (Прекрасная форма теряется).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
ужII
1. нареч. ужо́;
он уж не ма́ленький ён ужо́ не мале́нькі;
он уж давно́ здесь ён ужо́ даўно́ тут;
2. усилительная част. ужо́;
не так уж пло́хо не так ужо́ дрэ́нна;
о́чень уж мно́го де́ла ве́льмі ўжо шмат спраў (рабо́ты);
на что уж на што ўжо; кроме того, иногда переводится также другими част. и сочетаниями, в частности: (в знач. «право же») ужо́ ж.; (в знач. «уж и») ужо́ і;
уж я не зна́ю я ўжо і не ве́даю; (в сочетании с част. «вот» при восклицании) вось дык, вось гэ́та (дык) ужо́;
вот уж непра́вда! вось дык няпра́ўда!;
вот уж нет! вось гэ́та дык ужо́ не!; (при угрозе) вось, ж. (жа);
уж я тебя́ вось я табе́! я ж. табе́!
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
няшча́сце ср.
1. несча́стье;
зда́рылася вялі́кае н. — случи́лось большо́е несча́стье;
н. мне з табо́й! — несча́стье мне с тобо́й!;
2. неуда́ча ж.;
вось н.! — вот неуда́ча!;
◊ на н. — к несча́стью, на несча́стье, на (ту) беду́;
тава́рыш па ~сці — това́рищ по несча́стью
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)