база́ліі

(лац. basalis = асноўны, ад гр. basis = аснова)

палачкападобныя асноўныя элементы ўнутранага шкілета парных плаўніковых храстковых рыб.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

а́збука, -і, ДМ -буцы, ж.

1. Сукупнасць літар якой-н. пісьменнасці, размешчаных у пэўным парадку; алфавіт.

Беларуская а.

2. Вучэбны дапаможнік для пачатковага навучання грамаце; буквар.

3. перан. Асноўныя, прасцейшыя палажэнні якой-н. навукі, справы; аснова чаго-н.

А. навукі.

○

Азбука Морзэ — сістэма ўмоўных знакаў для перадачы літар праз тэлеграф.

Нотная азбука — сістэма нотных знакаў для перадачы музычных гукаў.

|| прым. а́збучны, -ая, -ае.

А. парадак.

◊

Азбучная ісціна — пра агульнавядомую, простую думку, ісціну.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

капіталі́зм

(фр. capitalisme, ад лац. capitalis = галоўны)

грамадскі лад, пры якім асноўныя сродкі вытворчасці належаць класу капіталістаў.

Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)

канстыту́цыя, ‑і, ж.

1. Асноўны закон дзяржавы, які мае вышэйшую юрыдычную сілу і вызначае грамадою дзяржаўны лад, выбарчую сістэму, прынцыпы арганізацыі і дзейнасці дзяржаўных органаў і асноўныя правы і абавязкі грамадзян. Канстытуцыя СССР. Манархічная канстытуцыя.

2. Будова арганізма, склад цела. Канстытуцыя чалавека. Канстытуцыя жывёлы.

[Ад лац. constitutio — будова; ўстанаўленне.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

абстрагава́ць

(лац. obstrahere = адцягваць)

адкідаць у думках неістотныя ўласцівасці, сувязі прадмета, з’явы і выдзяляць яго асноўныя, заканамерныя прыкметы.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

амфатэ́рнасць

(ад гр. amphoteros = двухбаковы)

здольнасць некаторых рэчываў у залежнасці ад умоў праяўляць або кіслотныя, або асноўныя ўласцівасці.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

мале́кула

(н.-лац. molecula, ад лац. moles = маса)

самая дробная часцінка рэчыва, якая захоўвае яго асноўныя хімічныя ўласцівасці.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

перыка́рыён

(ад перы- + гр. karyon = арэх, ядро)

цела нейрона без адросткаў, дзе змяшчаецца ядро і асноўныя клетачныя арганоіды.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

прэліміна́рны

(ад прэлімінарыі)

папярэдні;

п. дагавор — папярэдні дагавор, у якім ваюючыя бакі вызначылі асноўныя палажэнні будучага мірнага дагавору.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

палажэ́нне, ‑я, н.

1. Звод законаў, правіл па пэўнаму пытанню. Палажэнне аб выбарах.

2. Думка або сцверджанне, якія ляглі ў аснову чаго‑н.; тэзіс. Асноўныя палажэнні праекта. □ К. Маркс ў сваёй рабоце «Крытыка Гоцкай праграмы» упершыню ў гісторыі сфармуляваў навуковыя палажэнні аб дзвюх фазах развіцця камуністычнага грамадства. Лушчыцкі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)