(н.-лац. eremurus, ад гр. eremos = адзінокі + ura = хвост)
травяністая расліна сям. лілейных з доўгім прыкаранёвым лісцем і шматкветкавай буйной гронкай белага, жоўтага або ружовага колеру, пашыраная ў Паўд.-Усх. Еўропе і ў стэпах, паўпустынях Азіі; на Беларусі вырошчваецца як дэкаратыўная.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
single1[ˈsɪŋgl]adj.
1. адзі́ны, адзі́нкавы;
There isn’t a single ticket left. Не засталося ніводнага білета.
2. асо́бна ўзя́ты;
a single bed аднаспа́льны ло́жак;
a single room пако́й на аднаго́
3. халасты́, адзіно́кі (мужчына)
4. прыда́тны ў адзі́н кане́ц (пра білет);
a single ticket біле́т у адзі́н кане́ц
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
стог, ‑а, м.
1. Вялікая капа сена, саломы. Вось збяром мы травы Сонечнымі днямі І лугі заставім Свежымі стагамі.Астрэйка.На .. [сенажаці] там-сям стаялі ўжо стагі, густа былі раскіданы копы і ляжала яшчэ не згрэбенае, але ўжо парыжэлае сена.Чарнышэвіч.Нібыта шлем зялёны волата, За рэчкай адзінокі стог.Смагаровіч.[Косцік] зрабіў пару ў стозе сена на Белай градзе і там начуе.Баранавых.
2.Разм. Тое, што і стос (у 2 знач.). Стог бліноў стаяў пасярод стала, як асэсар.Бядуля.
•••
Як іголка ў стозе сенагл. іголка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
грэ́бцісяіграбці́ся, грабуся, грабешся, грабецца; грабёмся, грабяцеся; пр. гробся, граблася і граблася, грэблася і граблося; незак.
1. Капацца, разграбаць што‑н. лапамі, пальцамі. Пасярод вуліцы заклапочана грабецца вялізны певень з чарадою кур — шукаюць спажывы.Палтаран.[Мацевіха] была на полі. Юрка гробся ў зямлі побач з ёю.Чорны.
2.Разм. Плысці, пасоўвацца, грабучы чым‑н. Грэбціся да берага. □ Павольна адзінокі параходзік Грабецца супраць круталобых хваль.Блатун.//перан. Імкнуцца да чаго‑н., пераадольваючы цяжкасці. — Не ў мае пяцьдзесят пяць год такую прамудрасць засвойваць, няхай ужо сыны мае.. на гэту справу грабуцца.Лынькоў.
3.Зал.да грэбці (у 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сіраце́ць, ‑ею, ‑ееш, ‑ее; незак.
1. Станавіцца сіратой, траціць сваіх бацькоў; быць сіратой. І вось — Алеся сірацее.Таўбін.
2.перан. Жыць гаротна, цяжка, быць пазбаўленым сувязі з блізкімі. Самі вы [партызаны] гаротна сірацелі, Каб зямля не ведала сіроцтва.Лось.// Пусцець, трацячы каго‑, што‑н. Сірацее хата без гаспадара.// Быць у адзіноце, мець самотны выгляд. Восень брала сваё. За акном сірацеў маладзенькі клён.Гаўрылкін.Нарэшце Лявон дайшоў да хмызняку, за якім разбягаўся папар, шарэла бязлюдная шаша і сірацеў адзінокі грузавік.Хадановіч.Кволасць і знямога .. адчуваліся ва ўсім: у слабым зіхаценні ўжо халаднаватага марыва, у самотным іржышчы, што млява сірацела на сонцы.Б. Стральцоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сіратлі́вы, ‑ая, ‑ае.
1. Такі, як у сіраты. Сіратлівы выгляд.// Які праходзіць у адзіноце. Сіратлівая старасць.// Поўны пачуцця пакінутасці, адзіноты. Над лугам загаласіла — той самай жніўнаю песняй — жалейка. Сіратлівая, сумная песня!..Брыль.Не было каму сагрэць яго сіратлівае сэрца.Валасевіч.
2.перан. Які знаходзіцца асобна ад іншых; адзінокі. Далёка сіратлівыя Мігаюць аганькі.Танк.Увосень.. разгорнецца дзе над каляінай позні, сіратлівы малачайнік.Чорны.// Сумны, маркотны, бязрадасны. Як толькі больш прыкметна адчувалася дыханне восені, з дуба з нейкім сіратлівым, ледзь чутным шорахам зляталі адзін за другім лісты.Даніленка.Мой родны, сіратлівы дом — Бязлісты вяз з пустым гняздом, Але ўжо ловіць прагны слых Ваш лет, далёкія буслы.Вітка.Поле ляжала сумнае, сіратлівае.Новікаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
desolate
[ˈdesələt]1.
adj.
1) запу́шчаны, занядба́ны, закі́нуты; спусто́шаны
desolate land — спусто́шаная зямля́
2) пакі́нуты, пусты́; нежылы́(пра дом)
3) само́тны, адзіно́кі, усі́мі пакі́нуты
4) няшча́сны, ва́рты жа́лю
5) змро́чны; цяжкі́, бязра́дасны (жыцьцё)
2.
v.i.
1) спусташа́ць; разбура́ць
2) абязьлю́джваць
3) засмуча́ць, пакіда́ць у адзіно́це, рабі́ць няшча́сным
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
АДЗІНО́ТА, адзіноцтва,
адзін з псіхагенных фактараў, сац.-псіхал. стан ізаляцыі чалавека ад інш. людзей. Выклікаецца геагр. (тэрытарыяльнай), сац., турэмнай, псіхал. ізаляцыяй. Адзіноце спадарожнічаюць вострыя, часцей негатыўныя эмацыянальныя перажыванні, стрэсавая сітуацыя, псіхал. шок. Фізічна адзінокі індывід, звязаны з нейкімі ідэямі, маральнымі каштоўнасцямі і інш., адчувае прыналежнасць да пэўнай сац. групы, грамадства і г.д. Разам з тым індывід можа жыць сярод людзей, але адчуваць поўную ізаляванасць; такі стан — аснова для ўзнікнення шызафрэнічнага стрэсу. Адсутнасць сувязяў з духоўнымі каштоўнасцямі, нормамі, сімваламі выступае як маральная адзінота, з сац. наваколлем — сацыяльная. Фізічная адзінота ўзмацняецца, калі ёй спадарожнічае маральная ці псіхалагічная. Маральная адзінота становіцца адметнай рысай грамадства, у якім разбураецца таталітарны калектывізм і людзі атрымліваюць свабоду самавызначэння, не маючы для гэтага ні імкнення, ні звычак. Аднак побач з адзінотай, якая носіць негатыўны характар, існуе і адзінота, якая лечыць, дапамагае асобе больш поўна раскрыць свае здольнасці, талент, своеасаблівасць.
Літ.:
Швалб Ю.М.,Данчева О.В. Одиночество. Киев, 1991;
Фромм Э. Бегство от свободы: Пер. с англ. М., 1990.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
solitary
[ˈsɑ:ləteri]1.
adj.
1) сам; само́тны, адзіно́кі, адзі́ны
A solitary rider was seen in the distance — Само́тны ве́ршнік відне́ўся ўда́лечы
2) само́тны; адасо́блены
to lead a solitary life — ве́сьці само́тнае жыцьцё
a solitary spot — адасо́бленае ме́сца
2.
n.
1) само́тнік -а m., само́тніца f.
2) адзіно́чка f.
The prisoner was put in solitary — Вя́зьня пасадзі́лі ў адзіно́чку
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
сяме́йны, ‑ая, ‑ае.
1. Які мае сям’ю (у 1 знач.), не адзінокі. [Павел Іванавіч:] — Сямейны чалавек [шафёр] ужо: жонка і двое дзяцей.Кулакоўскі./узнач.наз.сяме́йны, ‑ага, м.; сяме́йная, ‑ай, ж.Дом адпачынку для сямейных.
2. Які мае адносіны да сям’і (у 1 знач.); звязаны з сям’ёй, з жыццём сям’і. Сямейнае выхаванне. Сямейны альбом. Сямейнае шчасце. Сямейная сцэна. □ Ад бабкі-старожкі Лабановіч збольшага ведаў сямейнае жыццё пана падлоўчага.Колас.[Вера Адамаўна] паехала ад нас па сямейных абставінах.Ермаловіч.У той жа дзень склікана была сямейная нарада.Крапіва.// Прызначаны для сям’і. Куцця была толькі асноваю сямейнай вячэры.Якімовіч.Там [у райкоме] сказалі, што ёсць свабодная сямейная пуцёўка на курорт.Кірэйчык.//перан. Прыветны, унутраны, дамашні. Сямейныя справы. □ Віктар неяк нечакана пераключыўся з сямейнай на літаратурную гаворку.Кавалёў.
3. Які грунтуецца на сямейнасці (у 2 знач.). Сямейны падыход у падборы кадраў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)