Verbum

навясны́, -а́я, -о́е.

Прыстасаваны для навешвання.

Н. замок.

нага́, -і́, ДМ назе́, мн. но́гі і (з ліч. 2, 3, 4) нагі́, ног, Д нага́м, ж.

1. Адна з дзвюх ніжніх канечнасцей чалавека, а таксама адна з канечнасцей птушак і жывёл.

Доўгія ногі.

Пераступіць з нагі на нагу.

Левая нага.

2. Апора, ніжняя частка мэблі, пабудовы, механізма.

Стол на чатырох нагах.

◊

Адной нагой у магіле — быць блізкім да смерці.

Бегчы з усіх ног — вельмі хутка, што ёсць моцы.

Блытацца пад нагамі — замінаць, перашкаджаць каму-н.

Быць на роўнай назе з кім — быць у добрых сяброўскіх адносінах.

Збіцца з ног — стаміцца, змучыцца ад клопатаў, беганіны.

Ледзь вынесці ногі — пазбегнуць небяспекі, выратавацца.

Ледзь ногі носяць — аб вялікай стомленасці, старасці.

Ляжаць без задніх ног — не мець сілы паварушыцца (ад стомы і пад.).

Нага ў нагу — нароўні з кім-н., у адпаведнасці з кім-, чым-н.

На шырокую нагу (разм.) — вельмі багата, раскошна.

Ні нагой куды, да каго — не бываць дзе-н.

Ног не чуць пад сабой —

а) вельмі хутка;

б) вельмі стаміцца.

Падняцца на ногі — стаць дарослым, самастойным.

Падняць на ногі — усхваляваць, прымусіць трыво́жыцца.

Паставіць з ног на галаву — няправільна растлумачыць што-н.

Паставіць на ногі — вылечыць, выгадаваць да самастойнага жыцця.

Траціць грунт (глебу, зямлю) пад нагамі — пазбаўляцца таго, на чым грунтуецца грамадскае становішча, светапогляд і пад.

Устаць з левай (не з той) нагі — быць у дрэнным настроі.

|| памянш.-ласк. но́жка, -і, ДМ -жцы, мн. -і, -жак, ж.

|| прым. нажны́, -а́я, -о́е (да 1 знач.).

нагаблява́ць, -лю́ю, -лю́еш, -лю́е; -лю́й; -лява́ны; зак., чаго.

Апрацаваць габляваннем нейкую колькасць чаго-н.

Н. дошак.

|| незак. нагаблёўваць, -аю, -аеш, -ае.

нагавары́цца, -вару́ся, -во́рышся, -во́рыцца; зак.

Пагаварыць уволю.

Н. з сяброўкай.

нагавары́ць, -вару́, -во́рыш, -во́рыць; -во́раны; зак.

1. чаго і без дап. Сказаць многа чаго-н.

Н. лішняга.

Н. кампліментаў.

2. на каго (што) і без дап. Узвесці паклёп.

Н. на дзяўчыну.

3. што. Запісаць на спецыяльнае прыстасаванне для гуказапісу (дыктафон і інш.).

4. што. Тое, што і загаварыць² (разм.).

◊

Нагаварыць сорак бочак арыштантаў (разм.) — расказаць шмат неверагодных гісторый.

|| незак. нагаво́рваць, -аю, -аеш, -ае.

нагаві́цы, -ві́ц і -аў (разм.).

Штаны.

Новыя н.

|| памянш.-ласк. нагаві́чкі, -чак.

|| прым. нагаві́чны, -ая, -ае.

Н. матэрыял.

нагаво́р, -у, мн. -ы, -аў, м.

1. Тое, што і паклёп.

Арыштаваны па нагаворы.

2. У народных павер’ях: заклінанне, якое мае магічную сілу.

|| прым. нагаво́рны, -ая, -ае (да 2 знач.).

нагаво́ршчык, -а, мн. -і, -аў, м. (разм.).

Той, хто ўзводзіць паклёп на каго-н.; паклёпнік.

|| ж. нагаво́ршчыца, -ы, мн. -ы, -чыц.

|| прым. нагаво́ршчыцкі, -ая, -ае.

нагадава́ць, -ду́ю, -ду́еш, -ду́е; -ду́й; -дава́ны; зак.

1. каго-чаго. Выгадаваць, вырасціць у нейкай колькасці.

Н. дзяцей.

Н. пладовых дрэў.

2. каго. Распладзіць.

Н. гусей.

|| незак. нагадо́ўваць, -аю, -аеш, -ае.

нагада́цца, 1 і 2 ас. не ўжыв., -а́ецца; зак.

Успомніцца, прыйсці на памяць.

Нагадалася вясна 1945-га.

|| незак. нага́двацца, -аецца.