1. Узбраенне і ваенная маёмасць, захопленыя ў пераможанага праціўніка.
Ваенныя трафеі.
2. Рэчы, здабыча як сведчанне або вынік перамогі, поспехаў у якой-н. галіне.
Паляўнічыя трафеі.
3. Арнаментальнае ўпрыгожанне ў выглядзе ваенных даспехаў.
|| прым.трафе́йны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
тэмп, -у, мн. -ы, -аў, м.
1. Ступень хуткасці ў выкананні музычнага твора, а таксама ў рухах, выкананні чаго-н., чытанні і пад.
2. Хуткасць ажыццяўлення, выканання або інтэнсіўнасці развіцця чаго-н.
Тэмпы будаўніцтва.
◊
У тэмпе (разм.) — хутка, энергічна.
|| прым.тэ́мпавы, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
kit
I[kɪt]
n.
1) амуні́цыя, асна́да f., рышту́нак -ку m. (жаўне́ра)
2) бага́ж, сабра́ны для падаро́жжа
3)
а) кампле́кт, набо́р прыла́даў або́ інструмэ́нтаў
б) то́рбачка або́ скры́нка для прыла́даў
4) драўля́нае вядзе́рца
II[kɪt]
v.t.
кацяня́n.
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
◎ Кліпа́нікі ’абутак на драўлянай падэшве’. Параўн. літ.klypkė ’зношаны драўляны чаравік’ (Грынавецкене і інш., LKK, 16, 178; Лаўчутэ, Балтизмы, 68). Бел.кліпанік < кlір‑ап‑ ікь. Як бачым, словаўтварэнне ў гэтай лексемы цалкам ела вянскае. Таму можна гаварыць выключна аб запазычанні лексемы або з іншага словаўтваральнага варыянта, або дэрывацыйнай гісторыі запазычанага кліп на беларускім моўным грунце.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Му́мія ’бальзамаваны труп’, ’худы, не здатны да моцных пачуццяў чалавек’ (ТСБМ). Запазычана праз рус. мову, у якой з ням.Mumie < італ.mummiaабо і праз польск. мову (mumia), у якую слова прыйшло са ст.-франц.mumie (> франц.momie). Першакрыніцай лічыцца перс.mūmijā < mom, mūm ’воск’ (Варш. сл., 2, 1068) абоараб.mômija. (Фасмер, 3, 9).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Пры́бруч: жарт. пры́бруч легчы ’легчы на жывот’ (Марц.). Да бру́хаабобру́х (гл.), што, відаць, аднолькава магчыма. Сюды ж метафарычнае ўтварэнне прыбру́шыцца ’дарвацца; з прагнасцю есці або піць’ (жлоб., Нар. словатв.). Параўн. рус.дыял.прибрю́хий ’з вялікім жыватом, пузам’, прибрю́шистый ’тс’, прибрю́шие ’вялікі жывот, пуза’, укр.при́брюш ’каханак’, адносна апошняга гл. ЕСУМ, 4, 568.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Турнэ́пс ‘рэпа, Brassica rapa L.’ (Кіс.), ‘кармавая рэпа, Brassica rapa rapifera’ (ТСБМ, Некр. і Байк.), турне́пс, турнэ́т ‘тс’ (Сл. ПЗБ), турнэ́пчык памянш. ‘тс’ (віл., Лір. бел. вяселля), турне́псіна ‘адна расліна або плод турнэпса’ (Юрч. Вытв., Мова Сен.). Запазычанне з англ.turnips мн. л. ‘рэпа’: Swedish turnips ‘турнэпс’ праз польск.turneps, turnepаборус.турне́пс ‘тс’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Адпіра́ць ’занесці або завесіць што-небудзь’ (Шат.), гл. перці. Магчыма, балтыйскі семантычны ўплыў. Параўн. літ.atspìrti ’падпіраць, падстаўляць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Адтату́ркнуць ’вытаркаць, выпучвацца’ (КЭС). Магчыма, балтыйскага паходжання (< *at‑turkti). Параўн. літ.tùrktekti ’таркаць’ або ад аддадуркнуць (гл. аддадурыць).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Вазьме́ліць ’сцягнуць, узяць’ (Касп.). Да *вазьмеля, *вазьмель ’той, хто возьме, не пытаючыся’, да асабовай формы вазьмуабовозьме.