шэ́нціць, ‑ціць; безас. незак.
Разм. Тое, што і шанцаваць. Некаторым дзяўчатам, што называецца, шэнціць у жыцці. Дубоўка. Дагэтуль увогуле шэнціла, найбольшыя хібы яго [Рыбака] міналі. Быкаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
яхі́да, ‑ы, ДМ ‑дзе, ж.
Разм. Тое, што і яхідна 1 (у 2 знач.). [Палатна:] — Уга... знайшлі ціхоню... Гэта не дзед, а яхіда чыстая. Лынькоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ка́жучы,
Дзеепрысл. незак. ад казаць.
•••
Інакш кажучы (у знач. пабочн.) — іншымі словамі.
Карацей кажучы (у знач. пабочн.) — коратка, без падрабязнасцей, сцісла.
Між (паміж) намі кажучы — тое, што і між (паміж) намі (гл. мы).
Мякка кажучы (у знач. пабочн.) — ужываецца як напамін пра тое, што гаворачая асоба знарок пазбягае рэзкіх слоў аб кім‑, чым‑н.
Не тут кажучы (казана) (у знач. пабочн.) — выражае пажаданне, каб тое непрыемнае, пра што ідзе размова, мінала ўдзельнікаў гутаркі.
Няўрокам кажучы (у знач. пабочн.) — каб не сурочыць.
Па праўдзе кажучы (сказаць); праўду кажучы (сказаць) (у знач. пабочн.) — гаварыць шчыра, адкрыта.
Уласна кажучы (у знач. пабочн.) — па сутнасці.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
бальза́м
(лац. balsamum, ад гр. balsamon)
1) густы пахучы сок некаторых раслін, які мае ў сваім складзе смолы і эфірны алей;
2) пахучая настойка на лекавых травах;
3) перан. тое, што прыносіць суцяшэнне, заспакаенне.
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
капіта́л
(ням. Kapital, ад лац. capitalis = галоўны)
1) сукупнасць сродкаў (маёмасць, грошы), якая прыносіць прыбытак;
2) вялікая сума грошай;
3) перан. тое, што ўяўляе сабой вялікую каштоўнасць, важны здабытак (напр. навуковы к., маральны к.).
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
макія́ж
(фр. maquillage)
1) комплекс касметычных працэдур, звязаных з упрыгожаннем твару памадай, пудрай, ласьёнам і інш.;
2) майстэрства дэкаратыўнай касметыкі;
3) перан. тое, што з’яўляецца сродкам маскіроўкі якіх-н. фактаў, падзей (напр. палітычны м.).
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
о́піум
(лац. opium, ад гр. opion = макавы сок)
1) высушаны млечны сок з няспелых галовак маку, які ўжываецца як наркатычны і болесуцішальны сродак;
2) перан. тое, што атупляе розум, свядомасць, перашкаджае правільнаму ўспрыманню рэчаіснасці.
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
зо́лата ср., в разн. знач. зо́лото;
чы́стае з. — чи́стое зо́лото;
заплаці́ць ~там — уплати́ть зо́лотом;
шыць — ~там шить зо́лотом;
○ суса́льнае з. — суса́льное зо́лото;
алімпі́йскае з. — олимпи́йское зо́лото;
◊ на ва́гу з. — на вес зо́лота;
асы́паць ~там — осы́пать зо́лотом;
не ўсё то́е з., што блішчы́ць — посл. не всё то зо́лото, что блести́т;
у зо́лаце хадзі́ць — в зо́лоте ходи́ть
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
За́быль ’у дастатку’ (Касп.). Рус. за́быль ’праўда, сапраўды; тое, што забываецца’. Бел. дыял. значэнне можа быць выведзена ад рус. ’такая колькасць, што не трэба згадваць’. Тады ад забыць (гл.) з суфіксам ‑ль, як гніль ад гніць, відаль ад відаць; суфікс у бел. мове, па сведчанню Сцяцко (Афікс. наз.) — віц., маг. Сувязь з зоб, зобка ’кош’ малаверагодная, таму што патрабуе складанага тлумачэння націскнога а замест о. Іначай: за + быль. Гл. адзабаль; ESSJ SG, 2, 752.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
*Канапа́тка, кыныпа́тка ’дзяўчына з рабаціннем на твары’, кыныпацік ’тое ж пра хлапчука’ (Яўс.), кыныпа́цінькій ’тс’ (мсцісл., Нар. словатв.), конопя́тый ’рабы’ (пін., Шатал.), шчуч. канапа́ты ’тс’; івац., шальч. ’васпаваты’, ’шурпаты, з няроўнай паверхняй’, ’плямісты’ (шальч., Сл. паўн.-зах.). Рус. конопа́тка ’вяснушка’, ’воспіна’, конопа́тый ’тс’. Бел.-рус. ізалекса, утвораная ад канопа ’каноплі’ і суф. ‑ат (як барадаты, паласаты). Параўн. яшчэ рус. церск. конопля́ ’вяснушка’. Названа паводле падабенства вяснушак да насення канапель (Фасмер, 2, 311–312).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)