до́шка, ‑і, ДМ ‑шцы; Р мн. ‑шак; ж.

1. Плоскі, адносна шырокі і нятоўсты кавалак дрэва, выпілаваны або вычасаны з бервяна. Напілаваць дошак. Сасновая дошка. Замяніць дошкі ў падлозе. □ Станкі былі шчыльна адгароджаны адзін ад аднаго габляванымі дошкамі. Паслядовіч.

2. Школьная прылада, на якой пішуць мелам. Выклікаць вучня да дошкі. Запісаць сказ на дошцы.

3. Прыстасаванне для чаго‑н. у выглядзе пліты, пласціны. Грыфельная дошка. Дошка для аб’яў. Чарцёжная дошка. Шахматная дошка.

•••

Дошка гонару — дошка з прозвішчамі і фатаграфіямі перадавікоў вытворчасці.

Мемарыяльная дошка — дошка, якая служыць для увекавечання памяці аб якой‑н. асобе або падзеі.

Чорная дошка — дошка з прозвішчамі адсталых у рабоце або вінаватых у чым‑н.

Чырвоная дошка — тое, што і дошка гонару.

Ад дошкі да дошкі — ад пачатку да канца, усё, нічога не прапускаючы (прачытаць і пад.).

Разбіцца ў дошку гл. разбіцца.

Свой у дошку гл. свой.

Ставіць на адну дошку гл. ставіць.

Як дошка — пра вельмі худога чалавека.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

самасто́йны, ‑ая, ‑ае.

1. Які існуе незалежна, свабодна. Самастойная дзяржава. □ Беларусы, раней прыгнечаная нацыя, набылі сваю самастойную дзяржаўнасць упершыню за ўвесь час існавання беларускага народа. «Весці». // Які вылучаецца сярод іншых, мае ўласнае значэнне; асобны. Самастойнае пытанне. Самастойны сказ. □ Гук ы не з’яўляецца самастойнай фанемай таму, што ў беларускай і рускай мовах няма такіх слоў, якія б адрозніваліся ад іншых слоў гэтым гукам. Юргелевіч.

2. Здольны дзейнічаць сам, без чужой дапамогі або кіраўніцтва. [Саша] ўжо самастойны чалавек, фельчар, у яе новыя знаёмыя — колькі ў вёсцы настаўнікаў і іншых хлопцаў! Шамякін. // Уласцівы такому чалавеку. Усе.. месцы з твораў Маркса і Энгельса.. аб дзяржаве павінны быць абавязкова прыведзены ў магчыма больш поўным выглядзе, каб чытач мог скласці сабе самастойнае ўяўленне аб сукупнасці поглядаў заснавальнікаў навуковага сацыялізма. Ленін. // Сур’ёзны, разважлівы. Самастойны хлопчык.

3. Які ажыццяўляецца сваімі сіламі або па сваёй ініцыятыве, на падставе ўласнага меркавання. Самастойны крок. □ [Русаковіч:] — Я не хачу правальвацца на першай сваёй самастойнай рабоце. Крапіва. // Вольны ад пабочных уплываў, арыгінальны. Самастойнае даследаванне.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ука́з

1. (закон, постановление) ука́з, -за м.;

2. (распоряжение, приказ) зага́д, -да м.;

3. в знач. сказ., разг. ука́з; (указчик) ука́зчык;

э́то мне не ука́з гэ́та мне не ўказ;

вы мне не ука́з вы мне не ўка́зчык.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)

бры́дка нареч.

1. некраси́во, безобра́зно, уро́дливо;

2. (непристойно) гря́зно, скве́рно, ме́рзко;

3. (безнравственно) га́дко, ду́рно, скве́рно, ме́рзко;

4. (неприятно) ду́рно, га́дко, скве́рно; проти́вно;

5. в знач. безл. сказ. сты́дно, со́вестно;

як табе́ не б. — как тебе́ не сты́дно

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

жадзён (чаму) в знач. сказ., разг., переводится обычно словами нужда́ться (в чём), не быть обеспе́ченным (чем) и т.п. в предложениях различной конструкции;

я хле́бу не ж. — я в хле́бе не нужда́юсь, я хле́бом обеспе́чен, хле́ба у меня́ хвата́ет

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

склада́ны

1. (состоящий из нескольких частей) сло́жный;

~нае рэ́чыва — сло́жное вещество́;

с. сказ — грам. сло́жное предложе́ние;

2. (по устройству) сло́жный;

~ная малата́рня — сло́жная молоти́лка;

3. (трудный) сло́жный; мудрёный;

~ная зада́ча — сло́жная (мудрёная) зада́ча;

4. (о ноже) складно́й, перочи́нный

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

торг I (род. то́ргу) м., в разн. знач. торг;

ве́сці т. — вести́ торг;

т. праця́гваўся цэ́лы дзень — торг дли́лся весь день;

◊ паспе́еш з ко́замі на т. — погов. не торопи́сь, успе́ешь

торг II межд., в знач. сказ., разг. дёрг

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

шусь межд., в знач. сказ., прост.

1. бух;

а я вядро́ вады́ ш. у печ — а я ведро́ воды́ бух в пе́чку;

2. (о внезапном появлении, уходе) шасть;

ра́птам ён ш. у ха́ту — вдруг он шасть в дом

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

бо́льно​I

1. нареч. балю́ча;

бо́льно уда́рить балю́ча ўда́рыць;

2. безл., в знач. сказ. балю́ча; (при употреблении без неопр.) балі́ць;

мне бо́льно слы́шать мне балю́ча чуць;

бо́льно уша́м баля́ць ву́шы;

бо́льно руке́ балі́ць рука́;

мне бо́льно мне балі́ць.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)

гато́ў в знач. сказ. гото́в;

◊ г. скрозь зямлю́ правалі́цца — гото́в сквозь зе́млю провали́ться;

на ўсё г. — на всё гото́в;

го́лы збіра́йся, го́лы г. — погов. го́лый собира́йся, го́лый гото́в;

г. у лы́жцы вады́ ўтапі́ць — погов. гото́в в ло́жке воды́ утопи́ть

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)