Verbum

наверадзі́цца, -вераджу́ся, -вярэ́дзішся, -вярэ́дзіцца; зак.

Стаміцца, натрудзіцца да стомы.

Рука навярэдзілася.

наверадзі́ць, -вераджу́, -вярэ́дзіш, -вярэ́дзіць; -вярэ́джаны; зак., што.

Працяглай працай прычыніць боль чаму-н.

Навярэдзіў рукі.

|| незак. навярэ́джваць, -аю, -аеш, -ае.

навербава́ць, -вярбу́ю, -вярбу́еш, -вярбу́е; -вярбу́й; -вербава́ны; зак., каго-што.

Завербаваць у нейкай колькасці.

Н. рабочых на будоўлю.

|| незак. навярбо́ўваць, -аю, -аеш, -ае.

наве́рсе.

1. прысл. На верхняй частцы чаго-н., зверху.

Яблыкі на яблыні засталіся толькі н.

2. прысл. У вышыні, уверсе.

Н. кружылі буслы.

3. прысл., перан. У вышэйшай інстанцыі (разм.).

Рашэнне было прынята н.

4. прыназ. з Р. Выражае прасторавыя адносіны: ужыв. пры абазначэнні прадмета, на верхняй частцы якога размяшчаецца што-н.

Сядзець н. воза.

наве́рх, прысл.

1. На верхнюю частку чаго-н., у напрамку да верху чаго-н.

Падняцца н.

Смала выступіла н.

2. прыназ. з Р. Выражае прасторавыя адносіны: ужыв. пры абазначэнні прадмета, асобы, на верхнюю частку якіх ці паверх якіх накіравана дзеянне.

Накінуць плашч н. сукенкі.

наве́с, -а, мн. -ы, -аў, м.

Дах на слупах ці іншых апорах, які ахоўвае ад сонца, непагоды.

Трава сохне пад навесам.

2. Тое, што навісае зверху; частка чаго-н., якая выступае, навісае.

Н. скалы.

наве́сіць, -ве́шу, -ве́сіш, -ве́сіць; -ве́шаны; зак., што.

1. Павесіць, прымацаваўшы да чаго-н. або надзеўшы на што-н.

Н. дзверы.

2. У спартыўных гульнях: накіраваць мяч у бок варот або падняць над сеткай.

|| незак. наве́шваць, -аю, -аеш, -ае.

|| наз. наве́шванне, -я, н.

наве́сны, -ая, -ае.

Такі, пры якім снарады, кулі, апісваючы ў паветры крутую дугу, падаюць зверху.

Н. агонь.

наве́сці, -вяду́, -вядзе́ш, -вядзе́; -вядзём, -ведзяце́, -вяду́ць; навёў, -вяла́, -ло́; навядзі; -ве́дзены; зак.

1. каго. Прывесці ў вялікай колькасці.

Н. людзей у клуб.

2. каго (што) на каго (што). Ведучы, прывесці, вывесці куды-н.

Н. на след.

3. што. Накіраваць, нацэліць што-н. у бок каго-, чаго-н.

Н. бінокль.

Н. гармату.

4. перан., каго на што. Накіраваць (на думку, размову, сумненне і пад.); садзейнічаць з’яўленню (думкі, сумнення і пад.).

Н. на шчырую размову.

5. перан., што. Прывесці што-н. да пэўнага стану, надаць адпаведны выгляд.

Н. бляск.

Н. парадак.

6. што. Пабудаваць (пра мост, пераправу).

Н. мост.

7. што. Зрабіць інструмент прыгодным для карыстання.

Н. брытву.

Н. музычны інструмент.

8. каго. Нарадзіць, напладзіць у нейкай колькасці (разм.).

Н. дзяцей поўную хату.

9. каго. Быць наводчыкам, садзейнічаць крадзяжу чаго-н.

Н. злодзея.

◊

Навесці на розум — даць разумную параду, навучыць чаму-н. добраму.

|| незак. наво́дзіць, -джу, -дзіш, -дзіць.

|| наз. навядзе́нне, -я, н. (да 3, 5 і 6 знач.) і наво́дка, -і, ДМ -дцы, ж. (да 3, 6 і 7 знач.).

Навядзенне бляску.

Навядзенне мастоў (таксама перан.: устанаўленне сувязей, кантактаў; кніжн.).

|| прым. навадны́, -а́я, -о́е (да 6 знач. у некаторых спалучэннях).

Н. мост.

Навадная пераправа.

наве́чна, прысл.

Назаўсёды.

Н. ў памяці народнай застануцца героі Вялікай Айчыннай вайны.