суб...

Першая састаўная частка складаных слоў, якая паказвае на: 1) знаходжанне ўнізе, пад чым‑н., каля чаго‑н., напрыклад: субмарына; 2) падпарадкаванасць, напрыклад: субінспектар; 3) пабочнасць, напрыклад: субпрадукты.

[Лац. sub — пад.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

сума́рны, ‑ая, ‑ае.

Кніжн.

1. Які з’яўляецца сумай чаго‑н., атрыманы ў выніку складання. Сумарная прадукцыя трэстаў. Сумарная магутнасць электрастанцый вобласці.

2. Не канкрэтызаваны, абагульнены. Сумарнае апісанне фактаў.

[Ад лац. summarius.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

супрацьпаказа́нне, ‑я, н.

1. Асобная прыкмета або абставіны, якія паказваюць на немагчымасць або шкоднасць ужывання, прымянення чаго‑н.

2. Чыё‑н. панаванне, якое супярэчыць паказанню каго‑н. іншага.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

такса́цыя, ‑і, ж.

Спец.

1. Устанаўленне таксы, расцэнак на што‑н., ацэнка чаго‑н.

2. Улік і матэрыяльная ацэнка лесу: вызначэнне запасаў драўніны, аб’ёму дрэў, прыросту і пад.

[Лац. taxatio.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

тра́верса і тра́верза, ‑ы, ж.

Спец. Папярочная бэлька, перакладзіна для ўмацавання чаго‑н., а таксама папярочная перагародка, сценка, пліта спецыяльнага прызначэння. Траверсы для падвешвання ізалятараў на высакавольтных лініях.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

узгрува́сціць, ‑вашчу, ‑васціш, ‑васціць; зак., што.

З цяжкасцю, з намаганнямі, бязладна ўскласці што‑н. грувасткае на верх чаго‑н. або на што‑н. высокае. Узгрувасціць мэблю на машыну.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

учо́тчык, ‑а, м.

Асоба, якая вядзе ўлік чаго‑н. Учотчык палявой брыгады. Канторскі ўчотчык. □ На фермах [калгаса «Рассвет»] няма ні вартаўнікоў, ні ўчотчыкаў — даяркі самі вядуць улік надоенага малака. Кухар.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

фасе́т, ‑а, М ‑сеце, м.

Спец.

1. Скошаная бакавая грань чаго‑н.

2. Грань адшліфаванага каменя.

3. Рагавіца кожнага з асобных вочак, з якіх складаецца складанае вока членістаногіх.

[Фр. facette.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

шліфо́ўка, ‑і, ДМ ‑уцы, ж.

1. Дзеянне паводле знач. дзеясл. шліфаваць.

2. Адшліфаваная паверхня чаго‑н.; якасць адшліфаванай паверхні. Дэкаратыўная шліфоўка. Добрая шліфоўка.

3. Інструмент для шліфавання.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Ла́хаць 1, ла́хыць, лахъць ’бегаць у пошуках чаго-небудзь’ (Янк. II, КТС; докш., бял., Янк. Мат.; міёр., Нар. лекс.), ’насіцца, шукаць спажывы’ (Юрч.), ’шукаць’ (Касп.; в.-дзв., Шатал.; б.-каш., Мат. Гом.), ’хадзіць’, ’абхадзіць’ (Бяльк.), ’бегаць’ (добр., Мат. Гом.), ’бегаць без патрэбы, гайсаць’ (КЭС, лаг.), ’бегаць, блукаць’ (Яўс.) ’хадзіць без справы, бадзяцца’ (брас., Сл. паўн.-зах.), ’гультаяваць’ (Мат. Гом.). Укр. лахати ’збіраць калоссе’, рус. брат лахать ’бегаць, гайсаць, мітусіцца’, польск. сувалк. obłachnąć ’захапіць, завалодаць, апанаваць’, харв. дуброўн. láhati ’хутка выходзіць’, ’хутка хадзіць (экспрэсіўнае)’, ’пераганяць з аднаго месца ў другое’, ’квапіцца, галіцца на што-небудзь’, прасл. laxati. Суадносіцца генетычна з літ. lakstýti ’бегаць’, ’лётаць’, лат. lakstît ’бегаць туды і назад’ праз пераходную форму ла́хтаць (гл.) насуперак Скоку (2, 261), які бачыць у ім анаматапеічнае ўтварэнне.

Ла́хаць 2, ла́хыць, ла́хъць ’гаварыць недазволенае’ (міёр., Нар. лекс.), навагр. ’пляткарыць, балбатаць’ (З нар. сл.), ’балбатаць, пустасловіць’ (Юрч.), ’гаварыць недарэчнае’ (паст., маст., смарг., Сл. паўн.-зах.). Рус. ёнаўск. (ЛітССР), прэйльск. (ЛатвССР) ла́хаць ’гаварыць пра тое, чаго не ведаеш’, наўг. ’смяяцца’, польск. łachać ’лаяць, ганьбаваць’. Экспрэсіўнае дзеяслоўнае ўтварэнне ад лаяць (гл.), як maxati < majati ’махаць’, baxati < bajati ’гаварыць’ (Слаўскі, 4, 405).

Ла́хаць 3 ’трахаць, напр., лыжкай па лбе’ (полац., Нар. лекс.). Гукапераймальнае. Да лах! 3 (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)