прывіле́я, ‑і, ж.
Выключнае права, якім карыстаецца хто‑н. у адрозненне ад іншых. Дэлегацкія прывілеі. Саслоўныя прывілеі. □ Раз у год Лукаш меў адну прывілею: у дзень святых апосталаў Пятра і Паўла ён мог рабіць усё, што захоча. Колас. Зусь расказаў мне, што тады, калі ў Рагазіне арганізаваўся калгас, Леўка, каб мець прывілеі, прыкінуўся інвалідам. Сабаленка.
[Лац. privilegium.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
скро́іць, скрою, скроіш, скроіць; зак., што.
1. Зак. да кроіць (у 1 знач.).
2. Кроячы, зрасходаваць што‑н. Скроіць увесь матэрыял.
3. перан. (звычайна ў форме дзеепрым. зал. пр.). Мець той ці іншы склад (пра чалавека, яго фігуру і пад.). Густабровы, хоць і белабрысы. І ўвесь акуратна скроены, відаць, [хлопец] вясёлы. Такіх дзяўчаты любяць. Пташнікаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
бабёр, -бра́ м.
1. зоол. бобр; бобёр;
2. (мех бобра) бобёр;
◊ пла́ча як б. — пла́чет го́рькими слеза́ми;
заб’е́ш бабра́ — не бу́дзеш мець дабра́ — посл. убьёшь бобра́ — не бу́дешь иметь добра́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
густ (род. гу́сту) м. (эстетический) вкус;
у яго́ до́бры г. — у него́ хоро́ший вкус;
адзява́цца з гу́стам — одева́ться со вку́сом;
◊ (прыйсці́ся) да гу́сту — (прийти́сь) по вку́су;
мець г. — име́ть вкус
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
клёк (род. клёку) м., разг.
1. здра́вый смысл, рассу́док, ра́зум;
2. со́ки мн., си́лы мн.;
выця́гваць апо́шні к. — тяну́ть после́дние со́ки;
◊ не мець ~ку ў галаве́ — без царя́ в голове́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
паня́цце ср., в разн. знач. поня́тие;
п. прыба́вачнай ва́ртасці — поня́тие приба́вочной сто́имости;
п. трохвуго́льніка — поня́тие треуго́льника;
малаакрэ́сленае п. — растяжи́мое поня́тие;
мець п. аб чым-не́будзь — име́ть поня́тие о чём-л.
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
замкну́цца, -ну́ся, -не́шся, -не́цца; -нёмся, -няце́ся, -ну́цца; -ні́ся; зак.
1. Зачыніцца (пра замок) або зачыніцца на замок, ключ.
Замок замкнуўся.
З. ў пакоі.
2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Злучыцца канцамі.
Ланцуг электраправодкі замкнуўся.
Круг замкнуўся (перан.: усё вытлумачылася, стала на свае месцы).
3. перан., у што, у чым і без дап. Адасобіцца, перастаўшы мець зносіны з іншымі.
З. ў сабе.
З. ў сваёй праблеме.
|| незак. замыка́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца; наз. замыка́нне, -я, н.
Кароткае з. (спец.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
вага́, -і́, ДМ вазе́, мн. ва́гі і (з ліч. 2, 3, 4) вагі́, ва́гаў, ж.
1. толькі адз. Цяжар каго-, чаго-н., які вызначаецца ўзважваннем.
Вызначыць вагу тавару.
Вагой у дваццаць кілаграмаў.
Меры вагі.
Барэц цяжкай вагі.
2. толькі адз., перан. Уплыў, аўтарытэт, значэнне.
Мець вагу ў калектыве.
3. Прылада для ўзважвання чаго-н.
Аўтаматычныя вагі.
◊
На вагу золата — вельмі дорага.
|| прым. вагавы́, -а́я, -о́е (да 1 і 3 знач.).
Вагавыя катэгорыі барцоў.
В. збор.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
патрабава́ць, -бу́ю, -бу́еш, -бу́е; -бу́й; незак.
1. чаго і са злуч. «каб». Прасіць у катэгарычнай форме, будучы ўпэўненым у сваім праве на тое, каб гэта просьба была выканана.
П. дакладнасці.
П. чыіх-н. тлумачэнняў.
2. чаго ад каго-чаго. Чакаць праяўлення якіх-н. уласцівасцей, дзеянняў.
Чытач патрабуе ад пісьменніка праўдзівага адлюстравання жыцця.
3. каго-што. Мець патрэбу ў кім-, чым-н.
Яго здароўе патрабуе цёплага клімату.
Работа патрабуе кваліфікаванага кіраўніка.
|| наз. патрабава́нне, -я, н. (да 1 і 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
пячы́ся, пяку́ся, пячэ́шся, пячэ́цца; пячо́мся, печаце́ся, пяку́цца; пёкся, пякла́ся, -ло́ся; пячы́ся; незак.
1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Гатавацца сухім награваннем, на адкрытым агні, у духу або на патэльні.
Бульба пячэцца ў прыску.
Пячэцца яечня на патэльні.
2. Знаходзіцца на моцным сонцы, у гарачым месцы (разм.).
П. каля печы.
3. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Мець здольнасць, уласцівасць абпальваць, жыгацца.
Крапіва пячэцца.
|| зак. спячы́ся, спяку́ся, спячэ́шся, спячэ́цца; спячо́мся, спечаце́ся, спяку́цца; спёкся, спякла́ся, -ло́ся (да 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)