прабадзя́цца, ‑дзяюся, ‑дзяешся, ‑дзяецца; зак.

Разм. Прабыць, правесці дзе‑н. час, звычайна марна. Першы дзень прабадзяліся [здраднікі] па Старажоўцы безвынікова. Новікаў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

правандрава́ць, ‑рую, ‑руеш, ‑руе; зак.

Вандраваць некаторы час. Цалюткі той дзень.. [Гушка] правандраваў па горадзе і не напаў на след. Чорны.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

прако́рпацца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца і пракарпа́цца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; зак.

Разм. Корпацца (карпацца) некаторы час. Пракорпацца ў агародзе цэлы дзень.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

адсырэ́ць, ‑эе; зак.

Увабраўшы ў сябе вільгаці, стаць сырым. Ісці было вельмі цяжка, валёнкі за дзень адсырэлі, здаваліся пудовымі. Лупсякоў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

зату́пацца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; зак.

Разм. Стаміцца, многа ходзячы, робячы што‑н. За дзень затупаўся, што і ног не чуваць.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

вымяра́цца, ‑аецца; незак.

1. Вызначацца якой‑н. мерай. Рабочы дзень вымяраўся ўсходам і заходам сонца. Брыль.

2. Зал. да вымяраць.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

рыхлава́ты, ‑ая, ‑ае.

Крыху, злёгку рыхлы. Ціхі лютаўскі дзень. Невялікі марозік. Глыбокі рыхлаваты снег, пакрыты пасля адліг лёдавай скарынкай. Самусенка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

сла́біць, ‑біць; незак.

1. безас. каго. Пра частае апаражненне кішэчніка. Яго ўвесь дзень слабіць.

2. Выклікаць паскоранае дзеянне кішэчніка; паслабляць.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Траці́ны 1 ‘пілавінне’ (Скарбы; гродз., Нар. сл.), троці́на ‘тс’ (кам., ЛА, 1). З польск. trociny ‘тс’, дыял. treciny і tręciny ‘тс’ < trot ‘тс’, troty ‘сечка з саломы і сена’, ‘смецце ў азаддзі, найгоршым збожжы’, а таксама каш. tråt ‘людскія і жывёльныя выдзяленні, адкіды’, якое з паўн.-прасл. *tertъ — дэрывата з суф. ‑tъ і менай карэннай галоснай *‑e‑ ў *‑o‑ прасл. *terti, гл. церці (Борысь, 642; Брукнер, 576; SEK, 5, 161; Калашнікаў, Этымалогія 1997–1999, 61–62).

Траці́ны 2 ‘памінанне і абед па нябожчыку праз тры дні пасля яго смерці’ (Шат., Касп., Мат. Гом., Жд. 2, Ян.; чэрв., Сл. ПЗБ, Гіл.); трацці́ны ‘тс’ (Нас.; в.-дзв., Шатал., Рэг. сл. Віц.), траці́нкі, траці́ны ‘хаўтуры па нябожчыку на трэці дзень пасля пахавання’ (Сцяшк. Сл.), ст.-бел. третини ‘трохдзённае памінанне памерлых’ (ГСБМ). Параўн. укр. дыял. трети́ни, трейті́ни ‘памінанне на трэці дзень пасля смерці’. Да трэці (гл.) пры дапамозе суф. ‑ін‑ы са значэннем традыцыйнага абраду, як дзевяціны, саракавіны, гадавіны (Сцяцко, Афікс, наз., 214). Максімаў (Восточнослав. и общ. яз., 1978, 154) лічыць, што адлічэбнікавыя старарускія назвы абрадаў на ‑ін‑ы распаўсюдзіліся з захаду пад уплывам аддзеяслоўных назоўнікаў тыпу радзіны, запазычаных з польскай мовы, што малаверагодна, параўн. балг. трети́ни ‘памінанне на трэці дзень пасля смерці’, девети́ни ‘памінанне на магіле на дзявяты дзень пасля смерці’ і пад.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Аб’яго́рыць ’ашукаць’ (Бяльк., Юрч. Сін.) < рус. объегорить або самастойна ад Ягор. Звязана з Юрʼеў або Ягораў дзень. Праабражэнскі, 1, 633; Унбегаун, BSL, 52, 172. Праабражэнскі думае пра кантамінацыю з обыграть, спасылаючыся на бел. аб’яхерыць ’ашукаць’ (Нас.) (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)