шкадлі́вы 1, ‑ая, ‑ае.
1. Які прыносіць шкоду, страту; шкодны. [Ніна:] — Як там [у гарбарні] дрэнна было працаваць! Такое паветра там дрэннае, шкадлівае. Гурскі. Між тым усе гэтыя сляпыя агульныя выразы вельмі шкадлівы, бо яны звязваюць уніклівую думку чалавека, заспакойваюць і закалыхваюць яе, як закалыхваюць крыклівае дзіця. Колас.
2. Які часта робіць шкоду; гарэзлівы, свавольны, памаўзлівы. Такі ўжо, брат, шкадлівы [сын], Што горшага няма: Учора зноў у слівах Яго злавіў Кузьма!.. Гілевіч. Як кот — шкадлівы, а як заяц — баязлівы. Прымаўка.
шкадлі́вы 2, ‑ая, ‑ае.
Які шкадуе, выказвае спагаду, жаль. — Ціха ты! — пачуўся з печы голас, аднак не строгі, не з’едлівы, а зусім памяркоўны, нібы нават шкадлівы. Кулакоўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Ланды́шчыха ’дужая, мажная жанчына’ (паст., Сл. паўн.-зах.). Утворана ад лантух ’тоўсты, непаваротлівы чалавек’, параўн. шчуч. «Пошла, як лантух — такая громадная баба, тоўстая» (там жа), насуперак А. Грынавецкене (там жа, 616), якая параўноўвае гэту лексему з літ. llnda ’гультай’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
rwać się
незак.
1. рвацца, драцца, дзерціся;
2. імкнуцца;
rwać się do walki — імкнуцца ў бой;
gdzie cienko, tam się rwie — дзе тонка, там і рвецца
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
хто, род., вин. каго́, дат. каму́, твор., предл. кім мест.
1. вопр. и относ. кто;
х. там ідзе́? — кто там идёт?;
той, х. пры́йдзе пе́ршым — тот, кто придёт пе́рвым;
х. што лю́біць — кто что лю́бит;
2. (с разделительным значением) кто;
х. пайшо́ў у тэа́тр, х. ў кіно́ — кто пошёл в теа́тр, кто в кино́;
3. неопр. кто́-нибудь, кто́-л., кто;
калі́ х. зо́йдзе... — е́сли кто́-нибудь (кто́-л., кто) зайдёт...;
◊ ма́ла х. — ма́ло кто; немно́гие;
х. куды́ — кто куда́;
х. папа́ла — кто попа́ло, любо́й;
х. каго́ — кто кого́;
х. б ні... — кто бы ни...;
х. яго́ ве́дае — почём знать, как знать; кто его́ зна́ет;
х. б там ні быў — кто бы ни был;
х. парася́ ўкраў, у таго́ ў вуша́х пішчы́ць — погов. на во́ре ша́пка гори́т
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
◎ Кірэ́бла ’раскірака’ (Сл. паўн.-зах.) < літ. kirepla ’тс’ (там жа, 465).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Налоп ’нечаканасць’ (Бяльк.), паленым ’налопам, нечакана, нахабна’ (там жа). Гл. нітонам.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Нетварэ́нна ’безліч, вельмі многа’: Уюноў там було нетворэнно (ТС). Гл. несатварэнны.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
падсу́нуць, ‑ну, ‑неш, ‑не; зак., каго-што.
1. Сунучы, наблізіць да каго‑, чаго‑н.; прысунуць. Ложак стаяў не там, дзе стаіць у хаце звычайна, — яго падсунулі да самага стала. Шамякін.
2. Засунуць пад што‑н. Маці выгнала з хаты парсюка, памыла рукі і падсунула нагою карыта пад лаўку. Галавач.
3. Непрыкметна падлажыць што‑н. Хмара выбраў некалькі паперак і працягнуў Крамнёву.. — Зможаш усё гэта ўмела падсунуць немцам? — спытаў Хмара, калі Крамнёў дачытаў усё да канца. — Пастараюся. Шашкоў. // Разм. Карыстаючыся чыёй‑н. няўважлівасцю, даць што‑н. фальшывае, непатрэбнае, непрыдатнае. — Вы падпісалі пратакол агляду месца здарэння. А там напісана, што пыл не патрывожаны. — Падсунулі, дык і падпісаў не чытаючы, — буркнуў Арэшка. Капусцін. [Упраўляючы:] — Адмаўляйся ад дошак. Там хітрыя ўсе: падсунуць абы-што, а тады скажуць — фонды вы свае выбралі. Беразняк.
4. Разм. Даць хабар. Сёй-той гаварыў, што не хвароба выратавала Драча ад акопаў, а грошы, якія той падсунуў пану доктару. П. Ткачоў.
•••
Камар носа не падсуне гл. камар.
Падсунуць свінню — тое, што і падлажыць свінню (гл. падлажыць).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
чего́II
1. нареч., разг. чаго́; (почему) чаму́; (для чего) наво́шта, нашто́;
чего́ ты так до́лго е́здил чаго́ (чаму́) ты так до́ўга е́здзіў;
чего́ мне говори́ть непра́вду? наво́шта (нашто́) мне гавары́ць няпра́ўду?;
2. межд., прост. чаго́ там; чаго́ ле́пшага.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
зату́зацца 1, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; зак.
Замучыцца, стаміцца ў якіх‑н. клопатах, справах. — Ты, чаго добрага, думаў таксама, што я мог бы і перавыхаваць іх, каб толькі захацеў?.. А я, брат, толькі там затузаўся дарма. Брыль.
зату́зацца 2, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; зак.
Пачаць тузацца.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)