ку́дзерка, ‑і, ДМ ‑рцы, ж.
1. часцей мн. (ку́дзеркі, ‑рак). Кучаравыя або накручаныя валасы. Аня была дзяўчына невысокая, гібкая, са зграбнай постаццю, ружова-смуглявым тварам і не надта цёмнымі валасамі, якія завіваліся кудзеркамі. Карпюк.
2. Абл. Невялікі вузкі ўчастак лесу. Цімохава сядзіба стаяла на горцы каля кудзеркі невялічкага кучаравага сасонніку. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
прыдзі́рка, ‑і, ДМ ‑рцы; Р мн. ‑рак; ж.
Папрок, заўвага, абвінавачанне, зробленае без дастатковых падстаў. Аднак і гэтую рахманую газету царскія чыноўнікі заціскалі рознымі прыдзіркамі, прыгняталі штрафамі. Колас. — А я думаю, таварыш Собіч, што гэта проста прыдзірка. Няма ў нас зладзеяў! Скрыган. // Крытычныя адносіны да чаго‑н. Чытаць раман з прыдзіркай.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
тата́ры, ‑аў; адз. татарын, ‑а, м.; татарка, ‑і, ДМ ‑рцы; мн. татаркі, ‑рак; ж.
1. Народ, які складае асноўнае насельніцтва Татарскай АССР.
2. Назва некаторых народнасцей цюркскай моўнай групы, якія жывуць у Паволжы, Сібіры, Крыме.
3. Назва цюркскіх, мангольскіх і некаторых іншых плямён, аб’яднаных у 13–15 стст. у дзяржаву Залатой Арды.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
па́церкі, ‑рак; адз. пацерка, ‑і, ДМ ‑рцы, ж.
1. Круглыя або іншай формы невялічкія прадметы з бурштыну, шкла і пад. з дзірачкай пасярэдзіне для працягвання ніткі.
2. Упрыгожанне з такіх прадметаў, нанізаных на нітку; каралі. На шыях мужчын, жанчын і дзяцей вісяць пацеркі з ракавінак, з зубоў і кіпцюроў мядзведзя, ваўка, лісы. В. Вольскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
свіна́рка, ‑і, ДМ ‑рцы; Р мн. ‑рак; ж.
1. Працаўніца, якая даглядае свіней. Падбор свінарак вельмі ўдалы: абедзве маладыя, здаровыя і старанныя жанчыны. «Беларусь».
2. Абл. Тое, што і свінуха. [Міхля] ішла з ракітавым кашалём за гасцінец па лісіцы, па свінаркі. Яны ўрадзіліся гэтым годам кішма. Вясна цеплатою парыла.. і на грыбы не забылася. Баранавых.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
цу́рка, ‑і, ДМ ‑рцы; Р мн. ‑рак; ж.
Кароткі кусочак дрэва. Цётка Яніха раптам пачала расшпільваць цуркі-гузікі ў кажусе. Каліна. / Пра кароткі кусочак галінак маліны, парэчак і пад. Галіна ўзяла лучыну, распаліла агонь у жалезнай пячурцы, наліла шырокі жоўты гляк вадою і паставіла яго зверху на пячурку. У гляк кінула малінавых цурак. Галавач.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
гаспада́рка, -і, ДМ -рцы, мн. -і, -рак, ж.
1. Спосаб вытворчасці, сукупнасць вытворчых адносін таго ці іншага грамадскага ўкладу.
Натуральная г.
2. Вытворчасць, эканоміка.
Народная г. краіны.
Сельская г.
3. Абсталяванне якой-н. вытворчасці.
Г. трактарнага завода.
4. Рэчы, прадметы, якія патрэбны ў быце.
Абзавесціся гаспадаркай.
5. Вытворчая адзінка, пераважна сельскагаспадарчая.
Сялянскія гаспадаркі.
Кіраваць гаспадаркай.
6. Заняткі па ўпарадкаванні быту, доглядзе жылля і пад.
Займацца гаспадаркай.
Хатняя г.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
дзі́рка, -і, ДМ -рцы, мн. -і, -рак, ж.
1. Невялікая адтуліна, шчыліна, праём у чым-н.
Зацыраваць дзіркі ў шкарпэтках.
Пракруціць дзірку ў дошцы.
2. Пра глухі, далёкі населены пункт (разм.).
3. мн., перан. Тое, што патрабуе выдаткаў.
У гаспадарцы многа дзірак.
◊
(Патрэбна) як у мосце дзірка (разм., іран.) — пра што-н. непатрэбнае.
Дзірка ад абаранка (разм.) — нічога, пустое месца.
|| памянш. дзі́рачка, -і, ДМ -чцы, мн. -і, -чак, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
гаво́рка, -і, ДМ -рцы, мн. -і, -рак, ж.
1. Дзелавая ці сардэчная размова; словы, выказванне аднаго з суразмоўцаў.
Г. ў іх не ладзілася.
Пра што ідзе г.?
2. Чуткі, пагалоска.
Пайшла нядобрая г. па вёсцы.
3. Мясцовая разнавіднасць тэрытарыяльнага дыялекту.
Чэрвеньская г.
Гаворкі Маладзечаншчыны.
4. Мова як сродак зносін паміж людзьмі (звычайна пра вусную гутарковую мову).
Госці з Кіева добра разумелі беларускую гаворку.
◊
Пустая гаворка — непатрэбная, бескарысная размова; балбатня.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
пяро́², -а́, мн. пёры і (з ліч. 2, 3, 4) пяры́, пёраў, н.
Металічная выгнутая пласцінка з расшчэпленым канцом для пісання чарнілам, тушшу.
Узяцца за п. (пачаць пісаць). Выйсці з-пад пяра каго-н. (быць напісаным кім-н.). Бойкае п. (перан.: пра лёгкі, вольны стыль). Разбойнікі пяра (перан.: пра прадажных, беспрынцыповых журналістаў; пагард.).
|| памянш. пёрка, -а, мн. -і, -рак і -ркаў, н.
|| прым. пёравы, -ая, -ае.
Шарыкавыя і пёравыя ручкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)