дапазна́, прысл.
Разм. Да позняга часу. Янук пазнаў Старыя месцы, дзе з Банадыком, Палюючы калісьці, дапазна Цягаліся за раненым ваўком. Танк.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
запла́кацца, ‑плачуся, ‑плачашся, ‑плачацца; зак.
Разм. Заплакаць вочы, твар; стаміцца ад доўгага плачу. — Шмат часу не пісаў ёй — старая заплачацца. Гартны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вулка́н, ‑а, м.
Гара з кратарам на вяршыні, праз які час ад часу вывяргаюцца лава, агонь, попел. Патухлы вулкан. Гразевы вулкан.
[Ад лац. vulcanus — агонь, полымя.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
святлодальнаме́р, ‑а, м.
Спец. Электрычны прыбор для вымярэння адлегласцей пры геадэзічных работах, заснаваны на вымярэнні часу распаўсюджання святла паміж пунктамі мясцовасці.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
стырнава́ць, ‑ную, ‑нуеш, ‑нуе; незак.
Кіраваць стырном. Часу не марнуе Ластаўка са стрыжам, І плывец стырнуе Цераз вір на стрыжань. Пушча.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
трохсотго́ддзе, ‑я, н.
1. Прамежак часу. тэрмін у трыста год.
2. Гадавіна чаго‑н., што адбылося ці пачалося трыста год назад.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
шасцісотго́ддзе, ‑я, н.
1. Прамежак часу, тэрмін у шэсцьсот год.
2. Гадавіна чаго‑н., што адбылося ці пачалося шэсцьсот год назад.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Кудэ́ма ’куды’ (Сцяшк. Сл., Кліх). Гл. куды. Формы кудэма‑сюдэма рыфмаваныя як польск. kędy‑owędy. Элемент ‑эма, магчыма, да дзеяслоўнай флексіі 1‑й ас. мн. л. цяп. часу.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Прашле́ц, прашля́к, прашля́чка ’прайдзісвет’ (Нас.). Пранікненне з рускамоўнай тэрыторыі, параўн. прошле́ц, про́шлый человек, прошля́чка ’тс’, якія ад прошлый, дзеепрым. прошл. часу ад пройти. Параўн. семантыку прайдзісвет, пройда, прахадзімец.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ДЗЕЕПРЫМЕ́ТНІК,
неспрагальная дзеяслоўная форма з асаблівасцямі дзеяслова і прыметніка. Абазначае дзеянне як прыкмету або ўласцівасць прадмета, што выяўляюцца ў часе. У сучаснай бел. мове Дз. захоўвае дзеяслоўнае кіраванне, мае формы незакончанага і закончанага трывання («сушаны», «высушаны»), цяперашняга і прошлага часу («утвараючая», «высахлая»), залежнага і незалежнага стану («засеянае», «засеяўшае»), а таксама роду, ліку і склону, якія выражаюцца тымі самымі грамат. сродкамі (канчаткамі), што і ў прыметніках. Дз. цяперашняга часу ўтвараюцца суфіксамі «-уч-(-юч-)», «-ач-(-яч-)» і «-ом-(-ем-)», «-ш-(-ым-)»; прошлага часу — суфіксамі «-ўш-», «-ш-», «-л-», «-н-(-ен-, -ан-, -ян-)» i «-т-». Яны могуць мець поўную і кароткую форму («збудаваны» — «збудован»).
Літ.:
Шуба П.П. Дзеяслоў у беларускай мове. Мн., 1968. С. 54—61;
Беларуская граматыка. Ч. 1. Мн., 1985.
П.П.Шуба.
т. 6, с. 102
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)