Мяч, мя́чык, ме́чык ’шар для гульні, зроблены з пругкага матэрыялу’, драг. мнеч, пруж. мʼяч ’тс’ (ТСБМ, Бяльк., Янк. 1, Рам. 8, Сл. ПЗБ, КЭС), ме́чык ’мячык з валовай шэрсці, абшыты панчохай’ (Растарг.). Укр. мʼяч, мняч, рус. мяч, чэш. míč, ст.-чэш. mieć, славен. mȇč, mẹ́čá ’тс’, серб.-харв. меча ’нешта мяккае, мякіш, сярэдзіна’, балг. ме́чка ’хлеб з сырам, спечаны ў выглядзе кулі’. Прасл. měcь ’нешта сціснутае, скамечанае’, утворанае ад mękъ(kъ) ’мягкі’ пры дапамозе суфікса ‑jь (Бернекер, 2, 42; Міклашыч, 189; Фасмер, 3, 32; Махэк₂, 362; Бязлай, 2, 173).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

БАЯ́РДА

(Boiardo) Матэо Марыя, граф ды Скандыяна (Scandiano; 1441, замак Скандыяна, каля г. Рэджа-нель-Эмілія, Італія — 19.12.1494),

італьянскі паэт, перакладчык. Займаў высокія прыдворныя пасады ў Ферары. Аўтар любоўнай лірыкі (зб. «Тры кнігі пра каханне», 1499), лац. вершаў (цыкл «Epigrammata», «Хвалебныя вершы пра ўчынкі фаміліі д’Эстэ»), эклог на лац. і італьян. мовах, незакончанай паэмы «Закаханы Раланд» (кн. 1—2-я і пач. 3-й, 1495), у якой перапляліся элементы рыцарскай героікі і фантастыкі, рэальнага прыдворнага жыцця і чарадзейства. Мяккая іронія Баярда разбурыла створаны ім рыцарскі свет, які набыў адценне ўмоўнасці, вытанчанай гульні ўяўлення. Дыялог Лукіяна «Ціман» перарабіў у п’есу, напісаную тэрцынамі («Timone», 1500). Перакладаў Герадота, Ксенафонта, Карнелія Непота, Апулея. Працяг паэмы Баярда напісаў Л.Арыёста.

А.С.Шаўчэнка.

т. 2, с. 369

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

ду́рань, -рня, мн. -рні, -рняў, м.

1. Неразумны, тупы, разумова абмежаваны чалавек.

Д. быў, дык і рабіў дурное.

Дурняў не сеюць, яны самі родзяцца (з нар.). Д. дурнем (вельмі дурны).

2. Назва гульні ў карты.

Гуляць у дурня.

◊

Не дурань (зрабіць, рабіць што-н.; разм.) — любіць, мае схільнасць да чаго-н.

Не дурань паспаць.

Няма дурняў (разм.) —

1) выказванне нязгоды з кім-, чым-н., адмаўленне рабіць што-н.;

2) не ашукаеш, не спадзявайся.

Пашыцца ў дурні (разм., неадабр.) — паставіць сябе ў нязручнае, смешнае становішча.

Прымусь дурня богу маліцца, дык ён і лоб разаб’е (разм., неадабр.) — неразумны чалавек і ў добрай справе нашкодзіць.

Шукаць дурняў (разм.) — хітрасцю прымушаць каго-н. рабіць што-н.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

Жох 1 ’прайдзісвет’ (ТСБМ). Рус. жох ’тс’. Улічваючы форму жег ’прайдзісвет’, якую Даль прыводзіць у гняздзе жечь, Шанскі (1, Д, Е, Ж, 296), як і Фасмер (2, 62), Праабражэнскі (1, 236), схіляецца да думкі пра сувязь з коранем жьг (гл. жога) і параўноўвае з прожженный, выжига, жиган. Хаця гэта этымалогія патрабавала б падтрымкі як у семантычных, так і ў фармальных адносінах, яна, магчыма, лепей, чым іншыя, напр., сувязь з жокер ’назва карты’ (< англ. ’падманшчык’) ці з цюрк. джок ’бядняк’ (Радлаў, Опыт, 4, 93), альбо шох ’цікавы, гуллівы, жартаўлівы’ (там жа, 1026). Гл. жох 3.

Жох 2 ’костка ў гульні’ (грозд., Нар. словатв., 269). Рус. дыял. жох ’адна са старон, палажэнне косткі ў гульні; сама костка; спіна, край’. Фасмер (2, 62), крытыкуючы няпэўную сувязь з жаць 2, якую адзначыў Гараеў (111), недакладную паралель з польск. żoch ’страўнік’ (магчыма, з чэш. žock, žok < ням. Sack ’мех, мяшок’), выказвае нясмела думку пра магчымасць сувязі з жох 1. Ці не трэба ўлічыць магчымасць сувязі з цюрк. джок, у некаторых мовах (напр., казах.) жок ’не, няма, згубленая рэч’ (Радлаў, Опыт, 4, 92–93)? Параўн. яшчэ Ціцэ (Tietze), Oriens, 10 (1957), 377.

Жох 3 ’выклічнік, што ўказвае на раптоўнасць’ (полац., Нар. лекс., 26). Відаць, звязана з дзеяслоўным коранем *žьg‑ (гл. жага, жгаць). Параўн. укр. прожогом ’хутка, імкліва’. Гл. жох 1.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

банк

(фр. banque, ад іт. banco = лаўка)

1) установа, дзе ажыццяўляюцца грашовыя аперацыі, аперацыі з золатам, замежнай валютай і іншыя функцыі;

б. дадзеных — сукупнасць інфармацыі, сканцэнтраванай у пэўным месцы, дзе яна даступна для калектыўнага карыстання;

2) сума грошай, пастаўленая на кон у картачнай гульні.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)

pool

I [pu:l]

n.

1) азяры́на -ы f.; вір -у m.; стаў -ва m.

2) басэ́йн -а m.

a swimming pool — басэ́йн для пла́ваньня

II [pu:l]

n.

1) пул -у m.

а) аб’е́днаны фонд

б) каапэрацы́йная арганіза́цыя

2) пул -у m. (від білья́рднай гульні́)

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс) 

Éinsatz

m -es, -sätze

1) удзе́л (an D – у чым-н.); уступле́нне (у дзеянне)

2) ста́ўка (у гульні)

3) уста́ўка (на сукенцы)

mit dem ~ áller Kräfte — з напру́жаннем усі́х сіл

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

reguła

reguł|a

ж.

1. правіла;

~y gry — правілы гульні;

~a trzech мат. трайное правіла;

z ~y — як правіла;

nie ma ~y bez wyjątku — няма правіла без выключэння;

2. статут;

~a zakonna — манастырскі статут

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

pair​2 [peə] v.

1. размяшча́ць па́рамі; падбіра́ць да па́ры; размяшча́цца па́рамі

2. спа́рвацца (пра жывёл)

pair off [ˌpeəˈrɒf] phr. v. разбіва́цца на па́ры (пра мужчын і жанчын);

All the others were pairing off and I was left on my own. Усе астатнія разбіліся на пары, а я застаўся адзін.

pair up [ˌpeəˈrʌp] phr. v. (with) разбіва́цца на па́ры (для працы, спартыўнай гульні, сяброўства)

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

science [ˈsaɪəns] n.

1. наву́ка;

natural/exact sciences прыродазна́ўчыя/дакла́дныя наву́кі;

a man of science навуко́вец

2. уме́нне, тэхні́чнасць;

blind smb. with science здзіўля́ць каго́-н. сваі́мі ве́дамі (асабліва тэхнічнымі)

In this game you need more science than strength. У гэтай гульні патрабуецца больш спрыту, чым сілы.

♦

the science of self-defence бокс; са́мба;

the noble science joc. бокс; фехтава́нне

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)