прыручы́цца, ‑ручуся, ‑ручышся, ‑ручыцца; зак.

1. Стаць ручным, прывыкнуць да каго‑, чаго‑н. Алень хутка прыручыўся. □ Прыручыўся [заяц], стаў дваровы, У шкоду больш не пабяжыць. Калачынскі.

2. перан. Разм. Стаць даверлівым, паслухмяным.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

пстрыку́н, ‑а, м.

Разм.

1. Пра легкадумнага маладога чалавека. [Максім:] А гэты пстрыкун (паказвае на Леаніда) — хутка выйдзе за доктара. Чорны.

2. Разм. іран. Пра чалавека, які злуецца, фыркае, выказвае сваю незадаволенасць.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

раёўня, ‑і; Р мн. раёвень; ж.

Абцягнутая тканінай лубянка, у якую збіраюць пчаліны рой для перасадкі ў новы вулей. [Бацька] узяў дымар, раёўню і хутка пайшоў, крыху прыпадаючы на левую нагу. Кулакоўскі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

уме́сці, умяту, умяцеш, умяце; умяцём, умецяце, умятуць; пр. умеў, умяла, ‑ло; заг. умяці; зак., што.

1. Замесці што‑н. куды‑н.

2. Разм. З’есці што‑н. хутка або прагна. Умесці яечню.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

успы́рхнуць, ‑не; зак.

Хутка і лёгка ўзляцець (пра птушак, матылькоў і пад.). Раптам спалохана ўспырхнулі.. [вераб’і] і паселі на плот. Мурашка. Сіняя страказа, што сядзела на гарлачыку, успырхнула, павіслі над вадой. Хомчанка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Прыгру́ніць ’прымусіць, змусіць; падагнаць; прымусіць хутчэй рабіць што-небудзь’ (Шат.). Да гру́ніць з той самай семантыкай. Сюды ж прысл. грунь, угру́нь ’бягом, вельмі хутка (бегчы)’ (Гарэц.), грунём ’вельмі хутка; бягом; бегчы з усёй моцы’ (барыс., бых., клім., бялын., Бяльк., Нар. сл., Нар. словатв.), якія працягваюць зыходнае для вытворных прасл. *grǫdnь ’асаблівы конскі алюр; рысь’ (ЭССЯ, 7, 148). Семантычнае развіццё можа выглядаць наступным чынам: ’конскі алюр’ → ’вельмі хуткі, імклівы рух’ → ’прымушэнне рабіць хутчэй’ і г. д.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Ахмы́лка ’памылка’ (Шат.), ахмыляцца ’памыляцца’ (Шат.). Ад абмылка, абмыляцца ’тс’ з распадабненнем губных, магчыма, пад уплывам іншых слоў тыпу рус. маск. хмы́ломхутка, паспешна’. Гл. мыляць, памылка.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Ві́дахутка, як толькі можна ўбачыць’ (Шат., Юрч.), відам ’мігам, умомант’ (Яўс.), куды віда ’хто куды, у розныя бакі разбягацца’ (Янк. БФ, КТС). Да від1 (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Латато́ніць, лътатошць ’гаварыць хутка, гучна’, лътатонбалбатун, які лапоча без перастанку’ (міёр., Нар. лекс., З нар. сл.). Гукапераймальнае. Відавочна, балтызм. Параўн. літ. latataila ’балбатня’. Параўн. лададзёць (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Лэйдацца ’забаўляцца, бегаць’ (Сцяшк. Сл.). Відавочна, звязана па паходжанню з лайда́к, лайдава́ць, а дыфтангізацыя абумоўлена балт. формамі накшталт лат. liedoks ’распуснік’ або літ. láidytiхутка бегаць’, ’бадзяцца’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)