часці́на, -ы, мн. -ы, -цін, ж. (разм.).

Тое, што і частка (у 1—3 знач.); вялікая, значная частка чаго-н.

○

Часціны мовы — лексіка-граматычныя разрады слоў, якія характарызуюцца агульнымі лексічнымі і граматычнымі адзнакамі, агульнасцю асноўных сінтаксічных функцый у сказе.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

апаге́й

(гр. apogeion, ад аро = ад + ge = Зямля)

1) астр. пункт арбіты Месяца або штучнага спадарожніка, найбольш аддалены ад цэнтра Зямлі (проціл. перыгей);

2) перан. самая высокая ступень развіцця, росквіт чаго-н.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)

дуалі́зм

(ад лац. dualis = дваісты)

1) філасофскае вучэнне, якое лічыць пачаткам быцця дзве незалежныя асновы — матэрыя і дух, спрабуючы спалучыць матэрыялізм з ідэалізмам (параўн. манізм, плюралізм 1);

2) дваістасць, раздвоенасць чаго-н.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)

імунітэ́т

(лац. immunitas, -atis = вызваленне ад чаго-н.)

1) непадатлівасць арганізма якім-н. заразным хваробам (напр. прыроджаны і.);

2) выключнае права не падпарадкоўвацца некаторым законам, якое даецца пэўным асобам (напр. дыпламатычны і).

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)

крытэ́рый

(фр. critérium < лац. criterium, ад гр. kriterion = сродак для меркавання)

мерка, з якой падыходзяць да ацэнкі чаго-н.;

к. ісціны — мерка для вызначэння правільнасці, дакладнасці нашых ведаў, іх адпаведнасці аб’ектыўнай рэальнасці.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)

лагі́чны

(гр. logikos)

1) заснаваны на законах логікі, выяўлены з яе дапамогай (напр. л. метад, л. вывад);

2) абумоўлены ўнутранай заканамернасцю чаго-н., непазбежны, неабходны (напр. л-ае развіццё падзей, л. вынік).

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)

мо́мант

(лац. momentum)

1) імгненне, міг, вельмі кароткі прамежак часу;

2) этап у развіцці чаго-н., у жыцці каго-н. (напр. бягучы м.);

3) асобны бок якой-н. з’явы (напр. дадатны м.).

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)

электрыза́цыя

(ад фр. électriser = электрызаваць, ад н.-лац. electricus = электрычны)

1) перадача якому-н. целу электрычнага зараду;

2) лячэнне электрычным токам;

3) змена якасці, стану чаго-н электрычным токам (напр. э. він).

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)

недосто́йный

1. (нестоящий) нява́рты;

быть недосто́йным чего́-л. быць нява́ртым (не заслуго́ўваць) чаго́-не́будзь;

2. (не заслуживающий уважения) нява́рты пава́гі; (бесчестный) гане́бны; (безнравственный) амара́льны;

недосто́йный посту́пок гане́бны ўчы́нак;

недосто́йный челове́к чалаве́к, нява́рты пава́гі.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

далёка,

1. Прысл. да далёкі (у 1, 2 знач.).

2. у знач. вык. Пра значную адлегласць да каго‑, чаго‑н. Да горада яшчэ далёка.

3. у знач. вык. Пра няскоры надыход якога‑н. часу, пары. Да змены было яшчэ далёка. □ Жураўлі ляцяць высока — зіма яшчэ далёка. З нар.

4. безас. у знач. вык., каму-чаму, да каго-чаго. Шмат чаго не хапае ў параўнанні з кім‑, чым‑н. Да вялікіх мне далёка, я за імі не цягнуся. Панчанка.

•••

Далёка за... — а) праз доўгі час пасля чаго‑н. Мікола заснуў далёка за поўнач. Краўчанка; б) многа больш, чым... Яму ўжо далёка за пяцьдзесят.

Далёка зайсці гл. зайсці.

Далёка не... — зусім не... [Шпунцік] далёка не стары яшчэ, — толькі што пайшоў сорак трэці год. Корбан.

Далёка не заедзеш гл. заехаць.

Далёка пайсці гл. пайсці.

Далёка хадзіць не трэба гл. трэба.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)