Verbum

тлу́сты, -ая, -ае.

1. Які ўтрымлівае ў сабе шмат тлушчу.

Тлустая свініна.

2. Тоўсты, укормлены, сыты.

Тлустая індычка.

Т. карп.

3. Які атрымаўся ад тлушчу.

Тлустая пляма.

4. перан. Насычаны карыснымі рэчывамі.

Т. чарназём.

5. Тоўсты, з тоўстымі лініямі (пра лініі, друкарскія знакі, літары і пад.).

Т. шрыфт.

|| наз. тлу́стасць, -і, ж. (у 1, 2 і 4 знач.).

транспанава́ць, -ну́ю, -ну́еш, -ну́е; -ну́й; -нава́ны; зак. і незак., што (спец.).

1. Перакласці (перакладаць) які-н. музычны твор з адной танальнасці ў іншую.

2. Перанесці (пераносіць) што-н. (ідэю, вобраз, тэрміналогію і пад.) з аднаго жанру ў іншы, з адной навукі ў іншую, адпаведна змяняючы, прыстасоўваючы.

|| наз. транспаніро́ўка, -і, ДМ -о́ўцы, ж. і транспанава́нне, -я, н.

тра́сца, -ы, ж. (разм.).

1. Ліхаманка, малярыя.

2. перан. Ужыв. з адмоўным адценнем пры абазначэнні чаго-н. няпэўнага, невядомага і пад.

Якой трасцы яму трэба?

3. Ужыв. як лаянкавае слова.

Нічога ты там не знойдзеш.

Т.!

◊

Адна трасца (разм., незадав.) — усё роўна, без розніцы.

Трасца ў бок каму (разм., груб.) — пра пажаданне каму-н. чаго-н. дрэннага.

тыпо́вы, -ая, -ае.

1. Які мае асаблівасці, характэрныя для пэўнага тыпу прадметаў, з’яў, людзей і пад.

Тыповыя прыкметы дыфтэрыі.

2. Які часта сустракаецца; звычайны, характэрны для каго-, чаго-н.

Тыповая з’ява.

3. Які аб’ядноўвае індывідуальныя, своеасаблівыя рысы з прыкметамі і ўласцівасцямі, характэрнымі для шэрага з’яў і асоб.

Т. беларускі характар.

Тыповыя вобразы баек.

|| наз. тыпо́васць, -і, ж.

узарва́цца, -ву́ся, -ве́шся, -ве́цца; -вёмся, -вяце́ся, -ву́цца; -ві́ся; зак.

1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Разбурыцца ад узрыву.

Граната ўзарвалася.

2. (1 і 2 ас. не ўжыв.), перан. Парушыцца (пра цішыню і пад.).

Цішыня ўзарвалася.

Зала ўзарвалася ад апладысментаў.

3. перан. Не стрымаць свайго абурэння, вельмі раззлавацца (разм.).

Ён цярпеў-цярпеў і ўзарваўся.

|| незак. узрыва́цца, -а́юся, -ае́шся, -а́ецца.

ула́дзіцца, -джуся, -дзішся, -дзіцца; зак.

1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Станоўча вырашыцца, ажыццявіцца.

Справа ўладзілася.

2. Уладкавацца, асталявацца, стварыць неабходныя ўмовы для існавання; размясціцца, прыстроіцца.

У. на кватэры.

У. з харчаваннем.

3. Паступіць на работу, вучобу, службу і пад., заняць якое-н. месца, становішча (разм.).

У. на працу.

|| незак. ула́джвацца, -аюся, -аешся, -аецца.

|| наз. ула́джванне, -я, н.

уляпі́ць, уляплю́, уле́піш, уле́піць; уле́плены; зак.

1. што ў што. Лепячы, уставіць.

У. мазаіку ў сцяну.

2. перан., што і каму. Моцна ўдарыць, выцяць каго-н. (разм.).

У. яму снежкай.

У. у вуха.

3. перан., што. Прычыніць, зрабіць што-н. (замяняе дзеясловы даць, паставіць і пад.; разм.).

У. вымову.

У. вучню двойку.

|| незак. уле́пліваць, -аю, -аеш, -ае.

уміра́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; незак.

1. Перастаць жыць, а таксама вянуць, сохнуць (пра расліны).

Уміралі за радзіму.

У. са смеху (перан.).

2. (1 і 2 ас. не ўжыв.), перан. Знікаць, прападаць (кніжн.).

Такія словы не ўміраюць у вяках.

3. (1 і 2 ас. не ўжыв.), перан. Адыходзіць у мінулае (пра грамадскія з’явы і пад.).

Старое ўмірае, а новае нараджаецца.

уну́рыцца, -руся, -рышся, -рыцца; зак.

1. у што. Утуліцца ў што-н. або, паваліўшыся з разгону наперад, уткнуцца тварам у зямлю, снег і пад.

У. ў падушку.

З разгону ў. тварам у пясок.

2. у што. Захапіўшыся, паглыбіцца ў што-н.

У. ў чытанне.

3. Апусціць галаву, панурыцца.

У. і маўчаць.

|| незак. уну́рвацца, -аюся, -аешся, -аецца.

упо́равень, прысл. і прыназ. з Т (разм.).

1. прыназ., з чым. На адной лініі, вышыні, глыбіні і пад.; на адным узроўні.

Вада ў. з краямі бочкі.

Самалёт ляціць у. з воблакамі.

2. прысл., з кім. Аднолькава, на роўных правах.

Адчуваць сябе ў. з іншымі.

3. прыназ., з кім-чым. Поруч, побач.

Сядзець у. з кім-н.