Про́цівень ’тое, на чым пякуць піражкі, мяса’ (Інстр. 1), про́твень ’патэльня’ (Жд. 2), про́цвінь ’самаробная патэльня, бляха’ (Мат. Маг.), про́цвіна ’тс’ (шуміл., Сл. ПЗБ). З рус.про́тивень ’тс’, якое з ням.Bratpfanne ’тс’, з магчымым набліжэннем па народнай этымалогіі да слова против ’проці, супраць’. Гл. аб рускім слове Фасмер, 3, 383.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Блашчынец, блашчычнік ’расліна звычайны лянок, Linaria vulgaris Mill.’ (Кіс.). Бясспрэчна, да блашчы́ца ’клоп; блыха’ (гл.). Магчыма, як сродак супраць блох або клапоў (расліна досыць ядавітая, гл. Нейштадт, Определитель, 492). Параўн. яе назвы ў іншых мовах, напр., славац.svinský chreň (для абмывання парасят); чэш.дыял.morová zelina (гл. Махэк, Jména rostl., 211).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Бля́кнуць (БРС, Нас.), укр.бля́кнути. Запазычанне з польск.blaknąć ’тс’ (гл. Рудніцкі, 143–144). Спакон вякоў усх.-слав. формы, рус.блёкнуть, укр.дыял.бле́кнути (паходжанне іх не вельмі яснае; Бернекер, 63, рэканструюе аснову *blьk‑, супраць чаго Фасмер, 1, 173; іншая магчымасць: *blěk‑, гл. Шанскі, 1, Б, 137, там і літ-ра).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Галантарэ́я (БРС), рус.галантере́я. Запазычанне з зах.-еўрап. моў (хутчэй за ўсё з ням.): ням.Galanterie ’тс’ < франц.galantérie ’галантнасць, ветлівасць’. Гл. Фасмер, 1, 385; Шанскі, 1, Г, 13. Націск у слове сведчыць супраць версіі аб польскім (galanteria) пасрэдніцтве пры запазычанні. Бел., як і ўкр., слова ўзята непасрэдна з рус. мовы.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ро́каш, ст.-бел.рокошъ ’бунт, мяцеж’ (XVI ст.). Відаць, праз ст.-польск.rokosz ’нарада, перамовы’, ’сейм, з’езд’, ’бунт’, якое з венг.Rákos ’поле ў Венгрыі, дзе адбываліся сходы сойму’ > ’(у Рэчы Паспалітай) узброенае выступленне, паўстанне шляхты супраць караля пад лозунгам абароны вольнасцей’, ’бунт, мяцеж’, ’шляхецкі з’езд, сеймік’ (SWO, 1980, 653).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
контррэфарма́цыя
(ад контр- + рэфармацыя)
рэлігійна-палітычны рух у Еўропе 16—17 ст. на чале з папствам, накіраваны супраць Рэфармацыі, за захаванне феадалізму і ўзмацненне каталіцызму.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
ро́каш
(польск. rokosz, ад венг. Ràkos = назва мясцовасці ў Венгрыі, дзе адбываліся з’езды сейма)
узброенае выступленне польскай шляхты супраць каралеўскай улады ў 16—18 ст.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
са́нкцыя
(лац. sanctio = строгая пастанова)
1) зацвярджэнне вышэйшым органам якога-н. акта, што надае яму сілу закона;
2) юр. мера супраць парушэння закона, дагавора, абавязацельства.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
verstóßen
*
1.
vi (gegenA) (па)грашы́ць (супраць чаго-н.), паруша́ць (што-н.)
2.vt выганя́ць, адхіля́ць, вырака́цца (каго-н.)
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)