Verbum

распіра́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; незак.

1. што. Напорам знутры прымушаць расшырацца, раздавацца.

2. перан., каго-што. Перапаўняць, захапляць цалкам (пра настроі, думкі, пачуцці і пад.).

Нечаканая радасць распірала Максіма.

3. безас., каго (што). Аб празмерным атлусценні, сытасці (разм.).

|| зак. распе́рці, разапру́, разапрэ́ш, разапрэ́; разапро́м, разапраце́, разапру́ць; распёр, -пе́рла; разапры́; распёрты.

смыле́ць, 1 і 2 ас. не ўжыв., -лі́ць; незак. (разм.).

1. Пячы, балець (ад апёкаў, ран і пад.).

Смылелі папечаныя пальцы.

2. перан. Пра душэўны боль: мучыць, непакоіць.

Смыліць душа па сыне.

3. Слаба, без полымя гарэць; тлець.

Ледзь смыляць у печы сырыя палены.

|| наз. смыле́нне, -я, н. (да 1 знач.).

спле́сціся, спляту́ся, спляце́шся, спляце́цца; спляцёмся, сплецяце́ся, спляту́цца; сплёўся, спляла́ся, -ло́ся; спляці́ся; зак.

1. Пераплесціся, злучыцца (пра што-н. гібкае, што ўецца).

Галіны бярозы спляліся.

2. перан. Цесна злучыўшыся, счапіцца.

Рукі спляліся.

3. Уявіцца, узнікнуць у свядомасці.

Так дзіўна сплялося ўсё ў сне.

|| незак. сплята́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца.

|| наз. спляце́нне, -я, н.

тлець, 1 і 2 ас. звычайна не ўжыв., тле́е; незак.

1. Гніючы, разбурацца; трухлець, парахнець.

Тлее апалае лісце.

2. Гарэць без полымя; слаба падтрымліваць гарэнне.

Асіна не гарыць, а тлее.

3. перан. Існаваць скрыта, слаба праяўляцца дзе-н. (пра жыццё, пачуцці і пад.).

У душы тлела надзея.

|| наз. тле́нне, -я, н.

трыво́жны, -ая, -ае.

1. Поўны трывогі (у 1 знач.), або які выражае трывогу.

Т. сон.

Т. голас.

Трывожна (безас. ў знач. вык.) на душы.

2. Які выклікае трывогу (у 1 знач.), неспакой.

Трывожныя звесткі.

3. Небяспечны.

Т. час.

4. Які паведамляе пра небяспеку.

Т. гудок.

Т. сігнал.

|| наз. трыво́жнасць, -і, ж.

упа́рыцца, -руся, -рышся, -рыцца; зак.

1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Дайсці да гатоўнасці ў выніку парання.

Буракі ўпарыліся.

2. Спацець ад напружанай дзейнасці, цяжкай працы.

У. на рабоце.

3. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Пра каня: пакрыцца потам, узмыліцца ад гонкі.

Конь упарыўся.

|| незак. упа́рвацца, -аюся, -аешся, -аецца.

ушчыльні́цца, -ыльню́ся, -ы́льнішся, -ы́льніцца; зак.

1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Стаць больш шчыльным (у 1 знач.).

2. Пачаць жыць цясней, пасяліўшы да сябе каго-н.

3. (1 і 2 ас. не ўжыв.), перан. Стаць цалкам запоўненым (пра рабочы час).

|| незак. ушчыльня́цца, -я́юся, -я́ешся, -я́ецца.

|| наз. ушчыльне́нне, -я, н.

цясні́цца, -ню́ся, -ні́шся, -ні́цца; -ні́мся, цесніце́ся, -ня́цца; незак. (разм.).

1. Размяшчацца ў вялікай колькасці на невялікай прасторы блізка адзін ад аднаго.

2. (1 і 2 ас. не ўжыв.), перан. Захапляць, напаўняць сабою (пра думкі, пачуцці).

У галаве цясніліся думкі.

3. Рухацца, станавіцца цясней, вызваляючы месца для каго-, чаго-н.; пацясняцца.

шчыме́ць, 1 і 2 ас. не ўжыв., -мі́ць; незак.

1. Востра балець, пячы ад драпін, раздражнення і пад. або ныць, балець тупым болем.

Шчыміць рука ад драпін.

Шчымела сэрца (таксама перан.: пра душэўныя перажыванні).

2. Выклікаць адчуванне прыгнечанасці, нуды і пад.

У грудзях ад крыўды шчымела.

|| наз. шчымле́нне, -я, н.