самапра́дка, ‑і, ДМ ‑дцы; Р мн. ‑дак; ж.
Тое, што і калаўрот (у 1 знач.). Манатоннае гудзенне самапрадкі, няроўнае святле лучыны.. — усё гэта наганяла такую нуду і роспач, што хацелася зрабіць немаведама што, абы не сядзець вось так. Шамякін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
саю́зка, ‑і, ДМ ‑зцы; Р мн. ‑зак; ж.
Скураная нашыўка (насок і пад’ём у боце) ці наогул пярэдняя частка загатоўкі чаравіка. Вось тут, між акном і сталом, стаяла швейная машына. На ёй.. [Мірон] шыў боты — прышываў перады да халяў, саюзкі... Кудравец.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ска́льпель, ‑я, м.
Суцэльнаметалічны хірургічны нож. І вось у руках.. [сястры] бліснуў скальпель. Алешка. Параненых многа. Мацвей Ільіч дванаццаць гадзін з рук не выпускаў скальпель. Асіпенка. Прылада пісьма для .. пісьменніка тое самае, што скальпель для хірурга альбо разец для скульптара. Шкраба.
[Ад лац. scalpellum — ножык.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
со́біць, ‑біць; безас. зак., каму.
Абл. Прыйсці ў галаву, навесці на думку зрабіць што‑н. нечаканае. — Собіла ж мне выбрацца ў гэткае разводдзе ў дарогу, — дакараў сябе англічанін. Сачанка. Кастусь дзівіўся і недаўмяваў: собіла ж некалі вось так сяліцца людзям. Даніленка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
тэрэнку́р, ‑а і ‑у, м.
1. ‑у. Дакладна дазіраваная ў часе і адлегласці лячэбная хадзьба на курортах і ў санаторыях. І вось Гусак «Нафтусю» папівае, Робіць тэрэнкур І цыкл іншых працэдур. Валасевіч.
2. ‑а. Спецыяльна прыстасаваная дарожка для такой хадзьбы.
[Ням. Terrainkur.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
цалі́ннік, ‑а, м.
Той, хто асвойвае цалінныя землі; жыхар цаліны (у 1 знач.). Пакуль на поле не выехалі, прараб стараўся выкарыстаць кожнага цалінніка на будоўлі. Пальчэўскі. — Адсюль вось, — паказаў Іван Іванавіч рукой, — новая вуліца пойдзе... Як мы яе, цаліннікі, назавём? Даніленка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Sit tibi consultum: mulierum spernere vultum
Вось табе добрая парада: пагарджай жаночай прыгажосцю.
Вот тебе добрый совет: презирай женскую красоту.
бел. 3 красы вады не піць. Не краса красіць, а розум. Краса да вянцэ, а розум да канца. Не шукай красаты, а шукай дабраты. 3 ліца не спячэш блінца. Красатой гаршка не закрасіш. Не той харош, хто тварам прыгож, а той харош, хто на справу гож.
рус. Не ищи красоты, а ищи доброты. Не гонись за красотой, тянись за разумом. Красота до вечера, доброта навек. Красоту уносят годы, доброту не унесут. С лица воду не пить, умела бы пироги печь. Красотой сыт не будешь. Красота приглядится, а ум вперёд пригодится.
фр. Bonté dépasse beauté (Доброта превосходит красоту). Beauté de femme n’enrichit l’homme (Женская красота не обогощает мужчину).
англ. Beauty is but skin deep (Красота не глубже кожи). Virtue lives when beauty dies (Добродетель живёт, когда красота уже умерла).
нем. Ach wie bald schwindet Schönheit und Gestalt (Ax, как скоро исчезает красота и форма). Schön Gestalt verliert sich (Прекрасная форма теряется).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
за́гваздка ж
1. (стрыжань, шпень, затычка) спец Stiel m -(e)s, -e; Háken m -s, -; Vórstecker m -s, -;
2. перан (перашкода) Schwíerigkeit f -, -en;
◊ тут ёсць адна́ за́гваздка die Sáche hat éinen Háken;
вось у чым за́гваздка! darán hängt die Sáche!; da liegt der Háse im Pféffer!
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
Пятні́к ’гняздо, у якім паварочваецца вось варот’ (Нас., Касп., Нік. Очерки), ’прыстасаванне, пры дапамозе якога дзверы прымацоўваліся да вушакоў’ (Варл.), пя́тнік ’вушак, да якога прымацоўваюцца дзверы завесамі; вушак наогул’ (Бяльк., Мат. Маг.), укр. пʼятни́к ’крук, на які навешваюцца дзверы’, рус. дыял. пятни́к ’прыстасаванне для навешвання дзвярэй, варот’, славен. petník ’завесы ў варотах; вушак; парожак’. Прасл. дыял. *pętьnikъ, якое Бязлай (2, 32) параўноўвае з ц.-слав. пятьно ’шпора, астрога, пыж’, літ. pentìnas ’шпора’, ùžpentis ’шпора ў пеўня’, лат. piêsis ’шпора’. Міклашыч (239) выводзіў з *pęta ’пята’ (гл. пята́), Фрэнкель (571) меркаваў пра кантамінацыю *pęta і *pęti (гл. пяць). Гл. таксама напіта.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
здзець, здзену, здзенеш, здзене; зак., што.
Разм. Зняць што‑н. надзетае, абутае. Здзець паліто. Здзець боты. □ Рыгор моўчкі здзеў гарнітур і далікатна павесіў яго на сцяне. Гартны. // Зняць што‑н. уздзетае, начэпленае. Бліжай сталі залатыя аганькі — Вось і бераг! Здзеньце вёслы, маракі! Гурло.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)