Verbum

арыентава́цца, -ту́юся, -ту́ешся, -ту́ецца; -ту́йся; незак.

1. Вызначаць сваё месцазнаходжанне або кірунак руху.

А. ў вялікім лесе.

А. ў новых абставінах (перан.).

2. на каго-што. Вызначаць, браць кірунак на каго-, што-н.

А. на маяк.

А. на шырокага чытача (перан.).

3. перан. Разбірацца ў чым-н.

|| зак. зарыентава́цца, -ту́юся, -ту́ешся, -ту́ецца; -ту́йся.

|| наз. арыенціро́ўка, -і, ДМ -ўцы, ж. і арыентава́нне, -я, н.

абне́сці, -нясу́, -нясе́ш, -нясе́; -нясём, -несяце́, -нясу́ць; -нёс, -не́сла; -нясі́; -не́сены; зак.

1. каго-што. Пранесці каго-, што-н. вакол каго-, чаго-н.

А. вакол стала.

2. што і чым. Абгарадзіць, акружыць сцяною і пад.

А. сад парканам.

3. каго (што). Падыходзячы да кожнага, пачаставаць.

А. ўсіх пачастункамі.

4. каго (што). Частуючы, прапусціць каго-н.

А. свата за сталом.

|| незак. абно́сіць, -но́шу, -но́сіш, -но́сіць.

адмахну́цца, -ну́ся, -не́шся, -не́цца; -нёмся, -няце́ся, -ну́цца; -ні́ся; зак.

1. Узмахам адагнаць ад сябе каго-, што-н.

А. ад мух.

2. Махнуць рукой у знак пратэсту, нязгоды з чым-н.

3. перан. Адмовіцца рабіць што-н., не жадаючы разабрацца ў справе (разм.).

А. ад таго, што было.

А. ад вырашэння пытанняў.

|| незак. адма́хвацца, -аюся, -аешся, -аецца.

А. рукамі і нагамі (наадрэз адмаўляцца ад каго-, чаго-н.).

карыста́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца; незак., чым.

1. Выкарыстоўваць для сваёй патрэбы.

К. газам.

К. гарадской бібліятэкай.

2. Выкарыстоўваць што-н. у сваіх інтарэсах, атрымліваць выгаду, карысць з чаго-н.

К. выпадкам.

К. чужой дабратой.

3. Мець што-н. (аўтарытэт, павагу, права і інш.).

К. поспехам.

К. ўсімі правамі.

|| зак. пакарыста́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца (да 1 і 2 знач.).

|| наз. карыста́нне, -я, н. (да 1 знач.).

клубо́к, -бка́, мн. -бкі́, -бко́ў, м.

1. Зматаныя шарыкам ніткі, шпагат і пад.

К. пражы.

2. перан. Што-н. заблытанае, у чым цяжка разабрацца.

К. загадкавых супярэчнасцей.

3. Невялікі клуб², тое, што і клуб¹. Дым клубкамі слаўся па страсе.

◊

Клубок у горле — пра пачуццё сутаргавага, хваравітага сціску ў горле.

Разматаць клубок — разблытаць якую-н. складаную справу.

|| прым. клубко́вы, -ая, -ае і клубо́чны, -ая, -ае.

кры́зіс, -у, мн. -ы, -аў, м.

1. Рэзкі, круты пералом у чым-н., абвастрэнне становішча.

Духоўны к.

Урадавы к.

2. Абумоўлены супярэчнасцямі ў развіцці грамадства разлад эканамічнага жыцця.

Фінансавы к.

У цісках эканамічнага крызісу.

3. Востры недахоп чаго-н., цяжкае становішча.

З грашамі ў яго к.

4. Пераломны момант у ходзе хваробы, які вядзе да паляпшэння або пагаршэння стану.

К. хваробы.

|| прым. кры́зісны, -ая, -ае.

спазна́ць, -зна́ю, -зна́еш, -зна́е; -зна́ны; зак.

1. што. Засвоіць, асэнсаваць з’явы рэчаіснасці, атрымаць уяўленне.

С. законы развіцця грамадства.

С. ісціну.

2. Набыць веды ў чым-н., пазнаць што-н.

С, як сканструяваны агрэгат.

3. і з дадан. Зазнаць, зведаць што-н. на ўласным вопыце, перажыць што-н.

С. нягоды і пакуты.

С, што такое вайна.

|| незак. спазнава́ць, -знаю́, -знае́ш, -знае́; -знаём, -знаяце́, -знаю́ць.

|| наз. спазнава́нне, -я, н.

спасці́гнуць, -ну, -неш, -не; спасці́г, -гла; -ні́; -ну́ты; зак., каго-што (разм.).

1. Усвядоміць, зразумець, пранікнуць у сутнасць чаго-н.

С. філасофскі сэнс рамана.

2. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.). Выпасці на долю каго-, чаго-н., здарыцца з кім-, чым-н. (пра што-н. дрэннае, непрыемнае).

Бяда спасцігла іх сям’ю.

|| незак. спасціга́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

|| наз. спасціжэ́нне, -я, н. (да 1 знач.).

сцерагчы́, -рагу́, -ражэ́ш, -ражэ́; -ражо́м, -ражаце́, -рагу́ць; сцяро́г, сцерагла́, -ло́; -ражы́; -ражо́ны; незак., каго-што.

1. Вартаваць што-н.

С. коней.

С. пасевы ад птушак.

2. і з дадан. Уважліва назіраць, наглядаць за кім-, чым-н.

С., каб хто не парушыў парадку ў класе.

3. Высочваць каго-, што-н., падпільноўваць.

Паляўнічы сцеражэ звера.

4. перан. Не даваць парушыць, сачыць за захаванасцю чаго-н.

С. сон дзіцяці.

сцёбаць, -аю, -аеш, -ае; незак.

1. каго-што. Біць чым-н. гнуткім.

С. па спіне.

С. пугай.

С. дубцом па траве.

2. каго-што. Хвастаць таго, хто рухаецца праз зараснік (пра галіны).

Галіны бяроз балюча сцёбалі па тварах.

3. што. Піць у вялікай колькасці (разм., неадабр.).

С. гарэлку.

|| аднакр. сцёбнуць, -ну, -неш, -не; -ні.

|| звар. сцёбацца, -аюся, -аешся, -аецца (да 1 знач.).

|| наз. сцёбанне, -я, н.