Verbum

про́мысел, -слу, мн. -слы, -слаў, м.

1. каго-чаго. Здабыванне чаго-н., паляванне.

П. жэмчугу.

П. собаля.

2. Занятак паляваннем, здабычай звяроў, птушак і пад.

Паляўнічы п.

Рыбалоўны п.

3. Дробная рамесная вытворчасць, звычайна як падсобны занятак пры асноўным, сельскагаспадарчым.

Ганчарны п.

Кавальскі п.

4. мн. Прамысловае прадпрыемства здабыўнога тыпу.

Нафтавыя промыслы.

Саляныя промыслы.

|| прым. прамысло́вы, -ая, -ае і про́мыславы, -ая, -ае.

Прамысловая (промыславая) рыба (якая з’яўляецца прадметам промыслу). Прамысловая (промыславая) кааперацыя.

про́ста.

1. прысл. Прама, не зварочваючы ўбок.

Ідзіце п., потым звярніце налева.

2. прысл. Непасрэдна.

Пачнём п. са справы.

3. чаго. Сапраўды, на самай справе.

Гэтаму п. нельга паверыць.

4. часц. Толькі, не што іншае, як.

Гэта п. здзек.

5. прысл. Неяк выпадкова, без асаблівага намеру.

Зайшоў п. пагаварыць.

6. прысл. Наогул.

Дапамагалі родзічы і п. добрыя людзі.

◊

Проста так — без асаблівых прычын, намеру (у 5 знач.).

Чаго ты прыйшоў? — Проста так.

прыгле́дзецца, -джуся, -дзішся, -дзіцца; зак.

1. да каго-чаго і без дап. Уважліва паглядзець, каб разгледзець каго-, што-н.

П. і ўбачыць, што мясцовасць тут няроўная.

2. да каго-чаго і без дап. Уважліва разглядаючы, вывучаючы, асвойтацца з кім-, чым-н.

П. да тутэйшых парадкаў.

Да гэтага чалавека трэба добра п.

3. Прывыкнуць глядзець у якіх-н. умовах.

Вочы прыгледзеліся ў поцемках.

|| незак. прыгляда́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца і прыгля́двацца, -аюся, -аешся, -аецца.

зжы́ць, зжыву́, зжыве́ш, зжыве́; зжывём, зжывяце́, зжыву́ць; зжыў, зжыла́, -ло́; зжы́ты; зак.

1. каго (што) з чаго і без дап. Стварыўшы невыносныя ўмовы, не даць жыць каму-н. дзе-н.

Зжылі злоснікі добрага чалавека.

З. са свету (змучыць чым-н.).

2. што. Пазбавіцца ад чаго-н., выкараніць у сабе што-н.

З. недахопы.

3. Пражыць (жыццё, многа гадоў і пад.).

Чалавек жыццё зжыў, а розуму не набраўся.

|| незак. зжыва́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

адлічы́ць, -лічу́, -лічыш, -лічыць; -лічаны; зак., каго-што.

1. Лічачы ад умоўнай адзінкі, назваць, паказаць колькасць чаго-н.

Гадзіннік адлічыў дзесяць гадзін.

2. Налічыўшы, аддзяліць пэўную колькасць чаго-н.

А. дваццаць рублёў.

3. Вылічыць, утрымаць з якой-н. сумы.

А. з зарплаты частку грошай.

4. Выключыць з ліку навучэнцаў з якой-н. установы і пад; тое, што і звольніць (афіц.).

А. прагульшчыкаў з завода.

А. з універсітэта.

|| наз. адлі́к, -у, м. А. часу.

клапаці́цца, -пачу́ся, -по́цішся, -по́ціцца; незак.

1. па кім-чым, каля каго-чаго. Старанна і дбайна займацца чым-н.; працаваць над чым-н.; працаваць над чым-н.

К. па справе.

К. каля гаспадаркі.

2. без дап. і з дадан. Непакоіцца, турбавацца з выпадку чаго-н.

Гаспадыня пачала к., дзе каго пасадзіць.

3. аб кім-чым і пра каго-што. Праяўляць клопат аб кім-, чым-н.

К. пра ўнукаў.

|| зак. паклапаці́цца, -пачу́ся, -по́цішся; -по́ціцеся.

уле́зці, -зу, -зеш, -зе; уле́з, -зла; уле́зь; зак., у што.

1. Пранікнуць, забрацца ўнутр чаго-н.

У. ў кабіну.

У. ў аўтобус (увайсці; разм.). У. ў кішэню (таксама перан.: тайком; з мэтай украсці што-н.). Карова ўлезла ў шкоду.

2. Умясціцца ўнутры чаго-н.

Нага не ўлезла ў бот.

Кнігі ўлезлі ў чамадан.

3. Умяшацца ў якую-н. справу (разм.).

У. ў размову.

◊

Колькі ўлезе (разм.) — уволю, колькі хочаш.

|| незак. ула́зіць, ула́жу, ула́зіш, ула́зіць.

гар, -у, м.

1. Едкі пах ад няпоўнага згарання чаго-н.

Запахла гарам.

2. Рэшткі перагарэлага каменнага вугалю.

Пасыпаць дарожкі гарам.

3. Выпаленае месца ў лесе.

|| прым. га́равы, -ая, -ае.

Гаравая дарожка.