фатаўство́, ‑а, н.
Паводзіны, учынкі, выгляд фата. А потым Франс. Гэты з-за фатаўства закрывацца не будзе. Тут прасцей. Проста [выстраліць] у гэты высокі бледны лоб. Проста туды. Караткевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Боб. Рус. боб, укр. біб, польск. bób, чэш. bob, серб.-харв. бо̏б і г. д. Прасл. bobъ. Роднасныя формы: прус. babo, лац. faba. І.‑е. *bhab‑. Астатнія і.-е. формы стаяць фармальна значна далей (і тут няма пэўнасці): параўн. яшчэ грэч. φακός ’чачавіца’, ням. Bohne ’боб’. Думаюць таксама, што боб — слова «праеўрапейскай» культуры. Бернекер, 65; Траўтман, 23; Махэк, LP, II, 158; Махэк₂, 58; Слаўскі, 1, 40; Фасмер, 1, 180; Курыловіч, L’apophonie, 194 (тут адносна вакалізму). Ці сюды бо́бка ’зерне; гарошынка; шарык і да т. п.’?
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Абло́нь, аблона, аблонне ’роўнае поле, роўная лугавая прастора’ (БРС, Нас., Бяльк., Гарэц., КТС), польск. błoń, błonia, błonie. Паланізм? Параўн. абалонь, абалона, гл., аднак, лано, улонне. Магчыма, тут наглядаецца кантамінацыя пералічаных слоў. Параўн. блонне.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Вярбе́ж ’зараснік маладой вярбы, Salix L.’; ’моцны вецер і халады ў вербную нядзелю’ (слаўг., Яшк.). Да вярба́ (гл.). Выкарыстанне суф. ‑еж тут спарадычнае: звычайна ён далучаецца да дзеяслоўных асноў (Бел. гр., 1, 102).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Галду́шка ’гузік з аўчыны’ (Шатал.). Цёмнае слова, няма адпаведнасцей у суседніх мовах. Магчыма, тут нейкая аснова *голд‑, якая азначала ’штосьці круглае, камяк, катылёк’. Параўн. (але гэта вельмі няпэўна) рус. дыял. голды́жина (пск.) ’купіна’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Ко́ўраты ’вароты’ (Мат. Маг., Бяльк., Юрч.) Укр. коворот ’вароты каля ўваходу ў сяло’, рус. коворат ’стоўб, да якога прымацоўваюцца вароты’. Магчыма, мы маем справу тут з прэфармантам ко‑, к-. Параўн. ЕСУМ, 2, 485.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
гэ́ны, ‑ага, м.; гэна, ‑ай, ж.; гэна, ‑ага, н.; мн. гэныя, ‑ых; займ.
Абл.
1. указальны. Той (у 1 знач.). Знішчалі войны ўсё мячом .. Не гандляры і не князі тут абліваліся слязьмі, — тут гараваў працоўны люд ад гэных войн, ад гэных смут. Дубоўка.
2. указальны. Гэты. [Гаспадар] змоўк на хвіліну, думаў, што Папас нешта адкажа на гэныя словы пра махорку, але не дачакаўся Панасавых слоў і працягваў гаворку сам. Галавач.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
чэ́снасць, ‑і, ж.
1. Уласцівасць чэснага (у 1 знач.). [Левановіч:] Там, дзе пануе мужнасць, чэснасць і бальшавіцкая пільнасць — яны [свінячыя маманты] жыць не могуць. Крапіва.
2. Чэсныя паводзіны, чэсныя адносіны да каго‑, чаго‑н. [Курган:] — Ды і што Язэп? Ён тут не жыве і тут ніводнага цвічка не ўкраў і, такім парадкам, не парушае агульнай гармоніі чэснасці нашага сяла. Колас. Усім вядома, што Даніла — гэта адна чэснасць... Пестрак.
3. Строгая маральная чыстата, цнатлівасць. Зберагаць чэснасць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
хада́ ж
1. (паходка) Gang m -(e)s, Gänge, Gángart f -, -en;
2. (хадзьба) Géhen n -s;
тут дзве гадзі́ны хады́ hier zwei Stúnden zu Fuß;
за не́калькі хвілі́н хады́ ein paar Minúten von hier
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
дзя́дзька м.
1. (родственник) дя́дя, дя́дюшка;
2. (при обращении) дя́дя, дя́денька;
3. (взрослый мужчина) дя́дя;
4. уст. (слуга) дя́дька;
◊ і кві́та, дз. Мікі́та — погов. и всё тут; и никаки́х;
до́бры дз. — благоде́тель
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)