сёння, прысл.
1. У гэты дзень.
С. паеду ў Полацк.
2. перан. Цяпер.
С. студэнт, а заўтра настаўнік.
3. у знач. наз., нескл., н. Цяперашні дзень.
На с. ўзяла білеты ў кіно.
На с. (перан.: у дадзены момант). Наша с. (перан.: цяперашняе жыццё).
◊
Не сёння, дык заўтра; не сягоння — заўтра (разм.) — вельмі хутка, у бліжэйшы час.
|| прым. сённяшні і сяго́нняшні, -яя, -яе.
На с. дзень (на сёння).
◊
Жыць сённяшнім днём — не думаючы пра будучае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
камедыя́нт
(іт. commediante)
1) даўнейшая назва акцёра;
2) перан. крывадушнік, прытворшчык.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
крэці́н
(фр. cretin)
1) хворы на крэцінізм 1;
2) перан. тупіца.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
krzyczący
krzycząc|y
крыклівы;
~y kolor перан. крыклівы колер;
~a niesprawiedliwość перан. абуральная несправядлівасць
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
амярцві́ць, ‑влю, ‑віш, ‑віць; зак., каго-што.
1. Выклікаць амярцвенне клетак, тканак і пад.
2. перан. Пазбавіць цікавага, жывога зместу. Амярцвіць цікавую справу.
3. перан. Пакінуць без выкарыстання, ужывання. Амярцвіць капітал.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Ве́траны ’які прыводзіцца ў рух ветрам, адносіцца да ветру, пашыраецца з ветрам’, (перан.) ’легкадумны’ (КТС, БРС, Сцяшк.), укр. вітряни́й, рус. ве́тряный, ветряно́й, ве́треный, ст.-рус. вѣтреный, вѣтряный, польск. wietrzny, н.-луж. wětšnu, в.-луж. wětrny, чэш. větrný, větrní, славац. veterný, славен. vétrn, vetrén, макед. ветрен, балг. ветрен, ст.-слав. вѣтренъ, вѣтрьнь. Прасл. větrьnъ. Прыметнік, утвораны пры дапамозе суф. ‑ьn‑ ад асновы імені větr‑ (гл. ве́цер).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Сту́сіна, стусі́на ‘прут, дубец; гібкае пугаўё’, перан. ‘пра высокага тонкага чалавека’ (ТСБМ, Ласт., Касп.), ‘гібкае дрэўца для пугі’ (Пятк. 1, Арх. Федар.; гродз., Нар. сл.), ‘чалавек высокага росту’ (ушац., там жа), сту́сінка ‘чаранок, палачка’, сты́сіна ‘доўгая тонкая галіна’ (Сцяшк. Сл.). З польск. stosina, дыял. stysina, stusina (stósina) ‘тс’, што да ням. Stoß ‘удар’, гл. Глінка, Бел.-польск. ізал., 28; магчыма пасрэдніцтва мовы ідыш (спалучэнне ст‑ замест шт‑).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
надлама́цца, -ламлю́ся, -ло́мішся, -ло́міцца; -лама́ўся, -ма́лася; -ламі́ся; зак.
1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Атрымаць трэшчыну, не пераламацца зусім.
Сук надламаўся.
2. перан. Страціць фізічныя або душэўныя сілы; аслабець.
Здароўе надламалася.
3. перан. Стаць іншым, змяніцца.
У іх узаемаадносінах нешта надламалася.
|| незак. надло́мвацца, -аюся, -аешся, -аецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
вы́чарпаць, -аю, -аеш, -ае; -аны; зак., што.
1. Чэрпаючы, выдаліць, выбраць усё, да канца.
В. ваду з вядра.
2. перан. Зрасходаваць поўнасцю, давесці да канца.
В. усе запасы.
В. праграму.
3. перан. Уладзіўшы, вырашыўшы, пакласці канец чаму-н. (кніжн.).
Інцыдэнт вычарпаны.
|| незак. вычэ́рпваць, -аю, -аеш, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
адкаці́цца, -качу́ся, -ко́цішся, -ко́ціцца; зак.
1. Коцячыся, перамясціцца ў які-н. бок на пэўную адлегласць.
Кола адкацілася.
Хваля адкацілася ад берага (перан.).
2. перан. Пра войска: хутка адступіць пад націскам праціўніка.
Адкаціўся вораг за раку.
|| незак. адко́чвацца, -аюся, -аешся, -аецца.
|| наз. адка́т, -у, М -ка́це, м.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)