Гарбу́з ’гарбуз’ (БРС, Шат., Касп., Нас., Бяльк., Сцяшк. МГ). Укр.гарбу́з ’тс’, рус.арбу́з, гарбу́з ’кавун’, гарбу́з ’гарбуз’, польск.harbuz, arbuz ’кавун’, серб.-харв.ка́рпуза, балг.карпу́з ’кавун’. Запазычанне з усх. моў. У аснове ляжыць кыпч.χarbuz (параўн. тур., крым.-тат.karpuz), якое паходзіць з перс.χarbūza. Фасмер, 1, 83–84. Гл. яшчэ Слаўскі, 1, 403; Брукнер, 168. Аб двух храналагічна розных запазычаннях гэтага слова ў польск. мове гл. у Слаўскага, там жа. Адносна лексемы гарбу́з як назвы стравы гл. Сцяц. Нар., 41.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
абцугі́, ‑оў; адз.няма.
Металічны інструмент, які выкарыстоўваецца ў кавальскай справе для захоплівання і заціскання жалеза. Юнак выхапіў абцугамі цяжкі кавалак распаленага жалеза, кінуў яго на кавадла.Гамолка.//перан. Тое, што скоўвае, заціскае развіццё чаго‑н. Горад паказан у абцугах крызісу, у пакутах беспрацоўя і ў барацьбе за дыктатуру працы.У. Калеснік.//перан. Акружэнне, ахоп праціўніка з двух бакоў.
•••
Трапіць у абцугігл. трапіць.
Узяць у абцугігл. узяць.
[Польск. obcęgi з ням. Zange.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
адубе́лы, ‑ая, ‑ае.
Разм.
1. Які адубеў, акалеў; змёрзлы. Уначы ад марозу лопаліся бярвенні ў сценах, а неяк раніцай Сяргейка знайшоў у сенцах двух адубелых вераб’ёў.Хомчанка.// Які стаў нягнуткі ад холаду; скарчанелы. Здавалася, што адубелыя рукі не вытрымаюць, міна паляціць уніз.Новікаў.
2. Цвёрды, каляны ад вады, холаду. Галіна адварочвалася, пазірала ў самы куток машыны, дзе, уваткнуты між рамай і брызентам, калыхаўся адубелы ад вады зялёны плашч-накідка.Пташнікаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
склада́цца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; незак.
1.Незак.да скласціся (1–5 знач.).
2. Мець у сваім складзе каго‑, што‑н., быць складзеным з каго‑, чаго‑н. Ёсць важныя дзве часціны, з якіх складаецца жыццё і яго глыбокі сэнс і хараство — чалавек і прырода.Колас.Складаўся гэты тэатр з аднаго чалавека, скрыначкі і дзесяткаў двух цвыркуноў.Маўр.Няхітры гарнітур [Трахіма] складаецца са зрэбнай кашулі і шарачковых портак.Крапіва.
3.Зал.да складаць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
злон. Übel n -s, -, das Böse (sub);
я не хачу́ табе́ зла ich wünsche dir nichts Böses;
сацыя́льнае зло soziáles Übel;
◊
кора́нь зла die Wúrzel des Übels;
вы́рваць зло з ко́рнем ко́ранем das Únkraut [Übel] mit der Wúrzel áusreißen*;
з двух зол выбіра́ць ме́ншае von zwei Übeln das kléinere wählen
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
кантаміна́цыя
(лац. contaminatio = сутыкненне, змешванне)
1) змешванне дзвюх або некалькіх з’яў, падзей пры іх апісанні;
2) утварэнне новага слова або словазлучэння шляхам аб’яднання двух блізкіх па значэнні ці гучанні слоў або выразаў.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
флексато́н
(ням. Flexaton, ад лац. flexio = выгіб + гр. tonos = павышэнне голасу)
ударны музычны інструмент, які складаецца са стальной гібкай пласцінкі і двух шарыкаў на гібкіх ножках, прымацаваных да аднаго канца гэтай пласцінкі.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
zwéierléi
adv
1) двацкі; двух радо́ў [гату́нкаў, ві́даў]
auf ~ Art — двацкім чы́нам
2) ро́зны, няпа́рны (напр. пра чаравікі і г.д.)
3) двуру́шніцкі
er führt ~ Réden — ён двуру́шнік
◊ das ist mit ~ Maß geméssen — да гэ́тага падышлі́ небесстаро́нне [неаб’ектыўна]
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
БАРА́НАВІЦКІ АБЛАСНЫ́ ДРАМАТЫ́ЧНЫ ТЭАТР.
Існаваў у 1940—41 і ў 1944—48 у г. Баранавічы. Створаны на базе Рагачоўскага калгасна-саўгаснага т-ра. Маст. кіраўнік Б.Нахімаў-Дольскі, з 1941 т-р узначальваў Я.Танальскі. Адкрыўся спектаклем «У пушчах Палесся» Я.Коласа (рэж. А.Лізункоў). Пастаўлены спектаклі «Хто смяецца апошнім» К.Крапівы, «Слуга двух гаспадароў» К.Гальдоні, «Севільскі цырульнік» П.Бамаршэ, «Любоў Яравая» К.Транёва і інш. Паказваў канцэртныя праграмы. З пач. Вял. Айч. вайны дзейнасць спыніў, аднавіў у жн. 1944. У пасляваен. рэпертуары пераважалі актуальныя тагачасныя п’есы. Т-р расфарміраваны.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
АДНАПО́ЛЫЯ КВЕ́ТКІ,
кветкі, у якіх ёсць толькі тычынкі і няма песціка (песцікаў) або ёсць толькі песцік (песцікі), але няма тычынак. Першыя наз. тычынкавыя (мужч.), другія — песцікавыя (жан.). У многіх аднаполых кветак органы другога полу захоўваюцца ў рэдукаваным стане і не функцыяніруюць. Паводле эвантавай тэорыі паходжання кветкі, аднаполыя кветкі ўзніклі ў працэсе эвалюцыі ад двух кветак у выніку прыстасавання да апылення ветрам. Такія кветкі наз. функцыянальна-мужчынскімі або функцыянальна-жаночымі. Размеркаванне аднаполых кветак на раслінах рознае (гл.Аднадомныя расліны, Двухдомныя расліны, Шматдомныя расліны).