раз¹, -у, мн. -ы́, -о́ў, м.

1. Абазначэнне аднакратнага дзеяння.

Прыязджаць р. на тыдзень.

Сем разоў адмерай, адзін р. адрэж (прыказка).

2. З’ява, выпадак у шэрагу аднародных дзеянняў, праяўленняў чаго-н.

У мінулы р.

Кожны р.

3. у знач. кольк. ліч.; нескл. Адзін (пры падліку).

Р., два, тры.

Аднаго разу — аднойчы.

Ва ўсякім разе — пры любых абставінах.

Другім разам (разм.) — калі-небудзь, не цяпер.

Другі раз (іншы раз) — часам, у некаторых выпадках.

За раз — у адзін прыём.

Не раз (і не два) — многа разоў.

Ні ў якім разе — ні пры якіх умовах, ніколі.

Па той раз — з таго часу.

Раз-два і гатова (разм., жарт.) — вельмі хутка.

Раз за разам — зноў і зноў, бесперапынна.

Раз (і) назаўсёды — канчаткова, беспаваротна.

Раз на раз не прыходзіцца — не заўсёды бывае аднолькава.

У самы раз (самы раз) (разм.) — якраз, у пару.

У такім разе — у такім выпадку.

|| памянш. разо́к, -зка́, м. (да 1 і 2 знач.) і ра́зік, -а, м. (да 1 і 2 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

базу́ка

(англ. bazooka)

лёгкая супрацьтанкавая безадкатная гармата, якую абслугоўвае адзін чалавек.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

гідрафо́рмінг

(ад гідра- + англ. forming = фармаванне)

адзін з відаў рыформінгу 1.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

лю́пус

(лац. lupus = воўк)

адзін з відаў туберкулёзу скуры; туберкулёзная ваўчанка.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

марфіні́зм

(ад марфін)

хваравітая цяга да марфіну, адзін з відаў наркаманіі.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

цэлатэ́кс

[ад цэлю(лоза) + лац. tex = плецены]

адзін з замяняльнікаў скуры.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

эмуля́цыя

(англ. emulation)

саперніцтва, імкненне перасягнуць у чым-н. адзін другога.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

Людае́дзіца ’людаедка’ — так называюць свякроў, нявестку (у песнях) (Нар. Гом.). Лексема складае з рус. людаедица (перм., арханг., тул., арл.) адзін арэал. Да людае́д (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Мігт ’імгненне’ (Шат.). Да міг (гл.). Канцавое ‑т з прасл. формы migъtь ’мігаценне’, у якой ‑а‑ (< ‑ъ‑) выпала (параўн. гродз. умэнт ’у адзін момант’).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Паку́нак ’прадмет або некалькі прадметаў, загорнутых у адзін пакет’ (ТСБМ, Гарэц., Др.-Падб., Яруш., Шат., Сл. ПЗБ). З польск. pakunek ’тс’ (Гіст. лекс., 260).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)