Verbum

фігу́ра, -ы, мн. -ы, -гу́р, ж.

1. У геаметрыі: частка плоскасці, абмежаваная замкнутай лініяй, а таксама наогул сукупнасць размешчаных пэўным чынам пунктаў, ліній, паверхней і цел.

2. Комплекс рухаў пры выкананні чаго-н. (у танцы, пры катанні на лыжах і пад.).

Першая ф. кадрылі.

3. Постаць чалавека або жывёлы ў скульптуры, жывапісе.

Скульптурная ф.

4. Пра чалавека (звычайна невядомага, незнаёмага ці кепска бачнага).

У цемнаце прайшлі тры фігуры.

5. Целасклад, а таксама знешнія абрысы, формы чалавека.

Дзяўчына з прыгожай фігурай.

6. перан. Пра чалавека як носьбіта якіх-н. якасцей, уласцівасцей.

Буйная палітычная ф.

Раней ён быў вялікай фігурай.

7. У шахматах: кароль, ферзь, ладцзя, слон і конь.

8. У гульні ў карты: старшая ігральная карта — валет, дама, кароль, туз.

9. Моўны зварот, стылістычны прыём, які надае мове асаблівую выразнасць.

Рытмічныя фігуры.

|| памянш. фігу́рка, -і, ДМ -рцы, мн. -і, -рак, ж. (да 3 і 5 знач.).

|| прым. фігу́рны, -ая, -ае (да 5 знач.).

мядзве́дзь, -я, мн. -і, -яў, м.

1. Вялікая драпежная млекакормячая жывёліна сямейства мядзведзевых з густой поўсцю і тоўстымі нагамі.

Буры м.

Белы м.

2. перан. Пра няўклюднага, непаваротлівага чалавека (разм.).

◊

Дзяліць шкуру незабітага мядзведзя (разм.) — размяркоўваць прыбытак, якога ў наяўнасці яшчэ няма.

Мядзведзь на вуха наступіў каму (разм., жарт.) — пра чалавека, у якога адсутнічае музыкальны слых.

|| прым. мядзве́джы, -ая, -ае.

Мядзведжыя сляды.

Мядзведжае футра.

Мядзведжая паходка (перан.).

◊

Мядзведжы куток (разм.) — аддаленае, глухое месца.

аршы́н, -а, мн. -ы, -аў, м.

1. Старая мера даўжыні, роўная 71,12 см, якой карысталіся ў Беларусі, Расіі да ўвядзення метрычнай сістэмы.

2. Лінейка, планка такой даўжыні для мерання.

◊

Мераць на свой аршын — меркаваць пра што-н. са свайго пункту погляду, аднабакова (разм.).

Нібы (быццам) аршын праглынуў — пра чалавека, які стаіць або сядзіць ненатуральна прама (разм.).

Аршын з шапкаю — пра малога, невысокага чалавека (разм.).

|| прым. аршы́нны, -ая, -ае.

Пісаць аршыннымі літарамі (надта вялікімі; жарт.).

чу́чала, -а, мн. -ы, чу́чал, н.

1. Напханая чым-н. скура жывёлы ці птушкі, якая знешнім выглядам нагадвае жывую жывёлу ці птушку.

Ч. зубра.

Ч. вароны.

2. Фігура, падобная на чалавека, для адпуджвання птушак у садзе, агародзе; пудзіла.

Агароднае ч.

3. Пра неахайнага, бруднага, дрэнна апранутага чалавека (разм., пагард.).

Што ў цябе за выгляд? Не чалавек, а ч.!

4. Ужыв. як лаянкавае слова (разм.).

Ч. ты гарохавае.

|| прым. чу́чальны, -ая, -ае (да 1 знач.).

я́зва, -ы, ж.

1. Гнойная або запалёная ранка на скуры ці слізістай абалонцы.

Незагойная я.

2. перан. Зло, шкода.

Грамадскія язвы.

3. перан. Пра шкадлівага, з’едлівага чалавека (разм.).

○ Сібірская язва — вострая заразная хвароба жывёлы і чалавека.

Язва страўніка — хранічнае захворванне страўніка з пашкоджаннем слізістай абалонкі.

|| памянш. я́звачка, -і, ДМ -чцы, мн. -і, -чак, ж. (да 1 знач.).

|| прым. я́звавы, -ая, -ае (да 1 знач.).

Язвавая хвароба (язва страўніка або дванаццаціперснай кішкі).

лі́мфа, -ы, ж.

Бясколерная вадкасць у целе чалавека і пазваночных жывёл, якая ўтвараецца з плазмы крыві і запаўняе міжклетачную прастору.

|| прым. лімфаты́чны, -ая, -ае і лімфо́ідны, -ая, -ае.

Лімфатычная сістэма.

Лімфатычныя залозы.

марне́ць, -е́ю, -е́еш, -е́е; незак.

1. Засыхаць, чахнуць, чэзнуць.

Сад марнее без дажджу.

2. Гібець, чахнуць (пра чалавека).

М. ад нуды.

3. Занепадаць, марна прападаць.

Марнее зямля.

|| зак. змарне́ць, -е́ю, -е́еш, -е́е.

мо́рда, -ы, ДМ -дзе, мн. -ы, морд і -аў, ж.

1. Пярэдняя частка галавы ў жывёлы.

2. Твар чалавека (разм., груб.).

|| памянш.-ласк. мо́рдачка, -і, ДМ -чцы, мн. -і, -чак.

клятча́тка, -і, ДМ -тцы, мн. -і, -так, ж.

1. Арганічнае рэчыва, з якога складаецца абалонка клетак расліны.

2. Рыхлая падскурная злучальная тканка ў арганізме чалавека і жывёлы.

|| прым. клятча́тачны, -ая, -ае.

сасо́к, -ска́, мн. -скі́, -ско́ў, м.

Знешняя частка малочнай залозы млекакормячых і чалавека, з якой (у самак і жанчын) ссуць малако.

|| памянш. сасо́чак, -чка, мн. -чкі, -чкаў, м.

|| прым. саско́вы, -ая, -ае.