прыбор, які раней выкарыстоўваўся для вызначэння становішча нябесных цел, а таксама гарызантальных вуглоў пры землямерных работах.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
мат
(фр. mat, ад ар. māt = памёр)
становішча ў шахматнай гульні, калі кароль, які знаходзіцца пад ударам фігуры праціўніка, не можа абараніцца.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
сканда́л
(фр. scandale)
1) ганебнае здарэнне, выпадак, які ставіць яго ўдзельнікаў у няёмкае становішча (напр. палітычны с.);
2) сварка з крыкам, бойкай.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
тэсіту́ра
(іт. tessitura, ад tessere = ткаць)
вышыннае становішча гуку ў музычным творы адносна дыяпазону пеўчага голасу або інструмента, для якіх твор напісаны.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
Бэ́та ’нячыстая, ганебная справа, звязаная з махлярствам, круцельніцтвам’ (КЭС, лаг.). Можа, таго ж паходжання, што і ўкр.бета ’ўмельства’ (а гэта, відаць, скарачэнне з кебе́та ’ўмельства, здольнасць’ < тур.-араб., гл. Крымскі, Др.-киев. говор, 12). Іншая этымалогія: сувязь з карцёжным тэрмінам польск.bet, labet (< франц.bête, la bête), укр.лабе́ти (пійматися в лабети), рус.попасть в лабе́т ’трапіць у няёмкае становішча’. Гл. падрабязна Балецкі, SSlav., 9, 358.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Прысціга́ць, прысці́гнуць ’знаходзіць; адшукваць’; ’сачыць за кім-небудзь’; ’даходзіць’; ’раптоўна апанаваць; спасцігнуць’ (Нас., ТСБМ), ’захапіць, паставіць у безвыходнае становішча’ (ТС), прысцігну́ць ’дагнаць; схапіць’ (Нас.), ’прыбыць’ (арш., Шн. 2), ст.-бел.пристигнути ’прыбыць’: а каженики царевы пристигли (Альтбаўэр). Гл. спасціга́ць, сцігаць; на фоне адносна слаба засведчаных у беларускай мове вытворных ад прасл.*stig‑ звяртае ўвагу беларуска-паўднёваславянская паралель прысці́гнуць — балг.присти́гна ’прыйсці, прыбыць’, макед.пристигне ’прыехаць, прыбыць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
вы́ратаваць, вырато́ўваць rétten vt, errétten vt (ад каго-н, чаго-н. vor D); in Sícherheit bríngen*; bérgen*vt;
вы́ратаваць стано́вішча die Situatión rétten
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
тра́піць у акру́тнае стано́вішча in éine áusweglose Situatión [in die Klémme] (разм.) geráten*
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
напру́жны, ‑ая, ‑ае.
Разм. Тое, што і напружаны (у 3–6 знач.). Напружнае змаганне. Напружнае чаканне. □ Размах будаўніцтва нязвыклы, Напружная праца штодзень...Глебка.Усе маўчалі, і ад гэтага рабілася напружнае, да немагчымасці нацягнутае становішча.Нікановіч.Хлопчык .. выглядаў напружным і ўрачыстым.Бядуля.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
артыкуля́цыя, ‑і, ж.
1. Работа органаў мовы, якая неабходна для вымаўлення пэўнага гука, а таксама становішча органаў мовы пры вымаўленні таго або іншага гука. Артыкуляцыя губ. Артыкуляцыя гука.
2. Спосаб выканання паслядоўнага рада гукаў пры спевах і ігры на музычных інструментах.
[Ад лац. articulatio.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)