гло́са
(лац. glossa, ад гр. glossa = мова, гаворка)
тлумачэнне незразумелага слова або выразу, якое даецца на палях або ў самім тэксце старажытных помнікаў.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
inflated [ɪnˈfleɪtɪd] adj.
1. празме́рна павялі́чаны (пра цану)
2. пыхлі́вы, фанабэ́рысты, празме́рна ганары́сты;
inflated with pride пыхлі́вы ад ва́жнасці;
inflated language напы́шлівая мо́ва
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
speech
[spi:tʃ]
n.
1) мо́ва, гаво́рка f.
His native speech was Belarusian — Яго́ная ро́дная мо́ва была́ белару́ская
2) прамо́ва f., сьпіч -у m
to make a speech — вы́ступіць з прамо́вай
gift of speech — дар красамо́ўства
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
Бай ’багацей’. Рус., укр. бай. Запазычанне з цюрк. моў (bai ’багаты’). Гл. Фасмер, 1, 106. Шанскі (1, Б, 11) лічыць, што крыніцай запазычання была татарская мова. Параўн. яшчэ Дзмітрыеў, Тюрк. эл., 18.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
яўрэ́йскі jüdisch; hebrä¦isch (старажытнаяўрэйскі);
яўрэ́йскіая мо́ва die jüdische Spráche, das Jiddische (sub) (ідыш); die hebrä¦ische Spráche, das Hebrä¦ische (sub) (іўрыт)
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
літарату́рны, ‑ая, ‑ае.
1. Які мае адносіны да мастацкай літаратуры. Літаратурная спадчына. Літаратурны твор. // Які мае адносіны да вывучэння літаратуры, літаратур. Літаратурны гурток. Літаратурны інстытут. // Які мае адносіны да якога‑н. твора мастацкай літаратуры, узяты з якога‑н. твора мастацкай літаратуры. Літаратурны вобраз. Літаратурны герой.
2. Які звязаны са стварэннем мастацкіх, крытычных і публіцыстычных твораў. Літаратурная праца. □ Літаратурная дзейнасць Змітрака Бядулі пачалася ў пачатку дваццатага стагоддзя. Каваленка.
3. Які мае адносіны да літаратараў; пісьменніцкі. Літаратурнае асяроддзе.
4. Які адпавядае нормам, замацаваным у пісьменнасці, літаратуры. Літаратурны стыль. Літаратурнае вымаўленне.
•••
Літаратурнае чытанне гл. чытанне.
Літаратурная мова гл. мова.
Літаратурны фонд гл. фонд.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Ле́пет ’няскладная, невыразная мова дзіцяці’ (ТСБМ), укр., рус. лепет. Другая ступень чаргавання з лопат (гл.). І.‑е. адпаведнікі: ст.-інд. lapati ’балбоча, шэпча, гаворыць’, памір. lōwam, lewam ’гавару, размаўляю’, кімр. llêf ’голас’, алб. lapërdi ’брыдкая мова’. Гукапераймальнае (Бернекер, 1, 702; Фасмер, 2, 483–4 з літаратурай). Сюды ж лепята́ць, ліпіта́ць ’хутка і невыразна гаварыць, балбатаць’, ’хлусіць, паклёпнічаць’, ’хутка лаяцца і гаварыць брыдоту’ (ТСБМ, Нас., ТС, Сл. паўн.-зах., Шат.; ст.-дар., Ант. бел. песні, КЭС, лаг., паўдн.-усх., КЭС), лепену́ць ’балбатнуць’ (Нас.) (з *лепятнуць), лепяцёхаць ’булькаць’ (Ян.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Муншту́к ’цуглі’, ст.-бел. мунштукъ, монштукъ, мунтштукъ ’тс’ (XVI ст.) запазычаны са ст.-польск. munsztuk, monsztuk, якім у суч: ням. мове адпавядае Mundstück ’тс’, ’мунштук’ (Булыка, Лекс. запазыч., 120; Жураўскі, Бел. мова, 62).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ту́каўка ‘удод, Upupa epops L.’ (Некр. і Байк., Касп.). Да ту́каць ‘крычаць, палохаць крыкам’ (гл.); названа паводле крыку птушкі, які ўспрымаўся па-рознаму, параўн. то‑то‑то — перадача гукаў спеву ўдода (Мова Сен.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
адстра́т
(лац. adstratum = напластаванне)
з’явы ў мове карэннага насельніцтва, якія ўзніклі пад уплывам мовы прышэльцаў, а таксама сама мова прышэльцаў (параўн. субстрат 2).
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)