шо́рхнуць, ‑не; незак.
Тое, што і шэрхнуць. Больш шорхла гразь, і поле маўчала чорнай цішынёю. Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
узмацні́цца, ‑моцніцца; зак.
1. Павялічыцца ў сіле, стаць больш інтэнсіўным (пра вецер, дождж і пад.). Я адчуў, што сапраўды вецер узмацніўся, і пад яго павевамі звініць сухое .. лісце на маладых дубках. Навуменка. На дварэ зусім праяснілася, мароз узмацніўся, і вясёлыя зоркі ўсеялі ўсё неба. Чарнышэвіч.
2. Стаць больш выразным у сваім праяўленні, больш інтэнсіўным (пра якія‑н. уласцівасці, якасці, працэсы). Па шашы каля возера яшчэ болей узмацніўся рух. Броўка. Спачатку Андрэй трываў. Але зуб не хацеў сціхаць. Закурыў — не перастае, залажыў ватку, змочаную ў адэкалоне, — боль толькі ўзмацніўся. Хадановіч. / Пра гукі, голас і пад. Потым выразней пачуліся гукі — чуфффы, чушш! — і ўзмацніліся так, што лёгка можна было распазнаць заўзятую бойку. Маўр. / Пра думкі, пачуцці і пад. Інстынктыўна недавер да Віктара яшчэ больш узмацніўся. Машара. // Стаць больш актыўным па характару працякання, ажыццяўлення; набыць большую выразнасць. Асабліва ўзмацніліся ў зборніку [А. Вярцінскага] «Тры цішыні» тыя роздумнасць і філасафічнасць, якія ў першай кнізе досыць выразна адчуваліся толькі ў лічаных творах. Бугаёў.
3. Стаць больш моцным, эфектыўным, дзейсным (пра ваенныя дзеянні). Атака ўзмацнілася. □ Агонь варожай артылерыі ўзмацніўся. Кавалёў.
4. Папаўняючыся, стаць больш баяздольным. Часці ўзмацніліся новымі байцамі. // Стаць больш магутным, уплывовым (у эканамічных, палітычных і пад. адносінах). Пасля вядомай Крэўскай уніі 1385 г. узмацніліся палітычныя, гаспадарчыя і культурныя сувязі паміж беларусамі і палякамі. Гіст. лекс. бел. мовы.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пераспа́ць, -плю́, -пі́ш, -пі́ць; -пі́м, -піце́, -пя́ць; -пі́; зак.
1. што і бездап. Перабыць які-н. час у стане сну; пераначаваць, правесці ноч дзе-н.
П. у суседзяў.
Пераспім, а раніцай — у дарогу.
2. Праспаць больш, чым трэба (разм.).
3. каго. Праспаць даўжэй за каго-н.
П. усіх.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
до́ўжыцца, 1 і 2 ас. звычайна не ўжыв., -жыцца; незак. (разм.).
1. Адбывацца на працягу якога-н. часу, цягнуцца нейкі час.
Некалькі хвілін доўжылася гэта сцэна.
2. Здавацца даўжэйшым, больш працяглым, чым звычайна.
Ноч доўжылася бясконца.
|| зак. здо́ўжыцца, 1 і 2 ас. звычайна не ўжыв., -жыцца (да 2 знач.)
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
узвы́сіць, -ы́шу, -ы́сіш, -ы́сіць; -ы́шаны; зак., каго-што.
1. Узняць увысь, падняць вышэй навакольнага (паэт.).
2. перан. Надаць каму-, чаму-н. больш высокае становішча, значэнне.
У. каго-н. у чыіх-н. вачах.
◊
Узвысіць голас — тое, што і павысіць голас.
|| незак. узвыша́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
|| наз. узвышэ́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
цьмець, 1 і 2 ас. не ўжыв., -е́е; незак. (разм.).
1. Цьмяна гарэць.
Узямлянцы цьмела газоўка.
2. Станавіцца цьмяным, цямнейшым.
Пад раніцу зоркі цьмеюць.
3. перан. Станавіцца нязначным, менш выразным.
Перажытае ўсё больш цьмела, забывалася.
4. Вылучацца сваім цьмяным колерам; цямнецца.
За вёскай на ўзгорку слаба цьмеў лясок.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
свяжэ́ць, ‑эю, ‑эеш, ‑эе; незак.
1. Станавіцца халодным (пра надвор’е, ваду). // У мове маракоў — станавіцца больш моцным (пра вецер). Па сініх прасторах, Дзе вецер свяжэе, Пад сцягам чырвоным Плывуць караблі. Звонак. / у безас. ужыв. Дзень сходзіць. Ад рэчкі свяжэе. Грамыка.
2. Набываць больш яркі, свежы выгляд (пра расліны). Свяжэюць у чэрвеньскіх ранішніх росах Мятліца, званочкі, аер. Тарас.
3. Станавіцца бадзёрым, здаровым, больш свежым (пра чалавека). Пасля купання чалавек свяжэе. // Набываць больш здаровы выгляд. Цела на хвіліну свяжэе, лягчэй дыхаецца. Галавач. А варта было ў той жа момант перамяніцца з’яве — і адразу слёзы як ветрам здувала, шчокі [Марфы] свяжэлі. Кулакоўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
баркенці́на
(англ. barquentine)
марское грузавое судна з трыма і больш мачтамі, з якіх пярэдняя мае рэі.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
біпатры́ды
(ад бі- + гр. patris, -idos = бацькаўшчына)
асобы, якія адначасова маюць грамадзянства дзвюх або больш дзяржаў.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
парако́клюш
(ад пара- + коклюш)
вострае інфекцыйнае дзіцячае захворванне, падобнае да коклюшу, але з больш лёгкім працяканнем.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)