д’я́бал

(польск. diabeł < ст.-чэш. diabel < лац. diabolus, ад гр. diabolos)

злы дух, чорт, сатана ў рэлігійных уяўленнях.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)

kusy

1. куртаты; кароткі;

2. м. чорт

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

lucyper

м. люцыфер; сатана; д’ябал, чорт; люцыпар

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

І́дал ’язычаскае бажаство; прадмет абажання або нізкапаклонства; нягоднік’ (ТСБМ), ’чорт, д’ябал’ (Нас., Касп., Шат.), і́дыл ’чорт’ (Бяльк.), і́дальшчына ’недарэчнасць, чартаўшчына’ (Нас.); параўн. рус. и́дол ’ідал, балван’ (Даль), смал. ’лаянка’, и́долыццна ’недарэчнасць’, укр. і́дол ’аб недарэчным, дурным або бяздушным чалавеку’, и́дал ’ідал, чорт’ (Грынч.). Ст.-бел. идолъ ’язычаскае бажаство’ (Скарына; Гіст. лекс., 121) < ст.-рус. идолъ ’язычаскае бажаство’ (XI ст., Сразн.), ’лаянка’ (XVII ст.) < ст.-слав. идолъ ’бажок, кумір’. Першакрыніца: грэч. εἴδωλον ’вобраз, падабенства, малюнак’. Фасмер, 2, 117; Шанскі, 2, I, 14. Ідалапакло́ннік, ідалапакло́нства — паўкалькі грэч. εἰδωλολάτρης, εἰδωλολατρεία. Шанскі, там жа, 14–15.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

сыска́ць, сышчу́, сы́шчаш, сы́шча; сышчы́; сыска́ны; зак.

1. што з каго. Прымусіць вярнуць сабе што-н. пазычанае каму-н.; прымусіць заплаціць.

С. сто рублёў.

Пасвішчаш, пакуль сышчаш (прымаўка).

2. каго-што. Знайсці, адшукаць (разм.).

Чорт сем пар лапцей стаптаў, пакуль такую пару сыскаў (з нар.).

|| незак. сы́скваць, -аю, -аеш, -ае.

|| наз. сы́скванне, -я, н. (да 1 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

Наха́каць ’нашкодзіць’: чорт нахакаў (ТС). Няясна; параўн. ха́каць (ха́къць) ’цяжка дыхаць’ (міёр., Нар. сл.), ха́каць ’пазяхаць’ (Жд. 3).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

◎ Падко́льная ’злы дух, які жыве, па павер’ю простых людзей, пад колам млына’, падкдльнік ’чорт’ (Нас.). Да кола (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

nieboski :

brudny jak ~e stworzenie — брудны як чорт

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

czart

м. кніжн. чорт;

do ~a! — да д’ябла!

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

враг

1. во́раг, -га м.;

кла́ссовый враг кла́савы во́раг;

враг наро́да во́раг наро́да;

2. (дьявол) устар. нячы́сты, -тага м., нячы́сцік, -ка м., чорт, род. чо́рта м.;

враг попу́тал нячы́сты (нячы́сцік, чорт) падбі́ў (падаткну́ў);

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)